جذاب ترین ها
برگزیده

نگرانی دانشمندان افغانستانی درباره پسرفت پژوهش های علمی

سيناپرس

بروزرسانی 1400/06/16 - 11:00

نگرانی دانشمندان افغانستانی درباره پسرفت پژوهش های علمی

سيناپرس/با تسلط طالبان بر افغانستان، دانشمندان اين کشور نگران کاهش بودجه هاي پژوهشي در اين کشور و هدر رفتن فعاليت هاي علمي و تحقيقاتي 20 ساله اخير در اين کشور است.

تنها مدت کوتاهي از تسلط نيروهاي طالبان بر افغانستان مي گذرد اما ترس و دلهره يک لحظه ام مردم اين کشور را راحت نمي گذارد. عدم اطمينان از آينده مبهمي که پيش روي مردم قرار گرفته و نيز نابساماني اوضاع، همگي شرايط دشواري را ايجاد کرده اند.
در اين ميان، دانشمندان و محققان دانشگاهي افغانستان نگراني ديگري هم دارند و آن پيش بيني احتمال آسيب وارده به حوزه هاي پژوهشي و علمي است. در سطح کابل، بيشتر دانشگاه ها و اداره هاي دولتي تعطيل هستند. طالبان خواستار تداوم فعاليت مقامات شده است اما هيچ چشم اندازي براي آن ندارند و آينده اين کشور هنوز به درستي مشخص نيست.

پس از سرنگوني طالبان در سال 2001 و روي کار آمدن آمريکايي ها در اين کشور، با وجود اشغال افغانستان از سوي نيروهاي آمريکايي و جنگ و ناامني موجود در آن، بودجه هاي بين المللي واريزي به افغانستان افزايش يافت و دانشگاه ها رونق گرفتند.

اما حالا نظام آکادميک و دانشگاهيان از امنيت خود مي ترسند. آنها همچنين نگران اين مسئله هستند که تحقيقات و پژوهش بدون وجود بودجه و آزادي هاي فردي به تأخير بيافتد و افراد تحصيل کرده فرار از افغانستان را به حضور در چنين شرايطي ترجيح مي دهند. حتي برخي دانشمندان دلواپس اين موضوع هستند که مبادا به دليل مشارکت در همکاري هاي بين المللي يا به دليل رشته تحصيلي يا قوميت خود، توسط نيروهاي طالبان تحت تعقيب قرار گيرند.

دستاوردهايي که با خون دل به دست آمده اند
به گزارش سيناپرس، وضعيت علمي در افغانستان طي 20 سال گذشته دوران شکوفايي خود را سپري کرده و حالا با ورود دوباره طالبان، بسياري از محققان از کشور فراري شده اند و کساني هم که در کشور باقي مانده اند شب و روز با اين ترس دست و پنجه نرم مي کنند که بودجه هاي از دست رفته در حوزه هاي علمي و تهديد به آزار و اذيت از سوي طالبان، شرايط علمي را در اين کشور با چالش هاي گسترده اي مواجه خواهد کرد.

به عبارتي، آنها بر اين باورند که دستاوردهاي 20 ساله اي که دانشمندان اين کشور زحمات زيادي برايش کشيده اند، با چشم برهم زدني در حال نابودي است. طبق گزارش هاي اخير، ميلياردها دلار از منابع مالي خارج از کشور براي دولت افغانستان مانند دارايي هاي فدرال آمريکا و اعتبار صندوق بين المللي پول مسدود شده است.

هنوز مشخص نيست که آيا اين بودجه آزاد خواهد شد يا در صورت آزادسازي، چه زماني انجام مي شود و حتي چگونگي تأثير آن بر دانشگاه ها و فعاليت محققان هنوز در پرده اي از ابهام قرار دارد اما شنيده ها حکايت از آن دارد که بيشتر حقوق کادر دانشگاهي و محققان هنوز پرداخت نشده است.

در سال 2001 و بعد از حملات 11 سپتامبر به برج هاي دوقلوي آمريکا، ائتلافي به رهبري آمريکا به افغانستان حمله ور شد و طالبان را سرنگون کرد و دولت جديدي در سال 2004 روي کار آمد.

«کنت هلند»، رئيس دانشگاه جهاني جيندال در «سونيپات» هند و رئيس دانشگاه آمريکايي افغانستان در کابل در سال 2017 و 2019 اظهار مي کند در سال 2006 زماني که وارد اين کشور شده، تقريبا هيچ پژوهشي در دانشگاه انجام نشده بود و اين نشان از نبود فرهنگ پژوهش در افغانستان داشت.

از سال 2004، بانک جهاني، آژانس آمريکايي توسعه بين المللي و ديگر سازمان هاي بين المللي به منظور حمايت از امر آموزش، آموزش اعضاي هيأت علمي و انجام پژوهش در اين کشور، صدها ميليون دلار را به دانشگاه هاي افغانستان تزريق کردند. حدود 10 دانشگاه دولتي افغانستان از سال 2010 تأسيس يا دوباره تأسيس شده و فعاليت خود را از سر گرفتند و ده ها دانشگاه خصوصي ديگر هم راه اندازي شدند.

«هلند» مي گويد: هزينه هاي دانشگاه هاي دولتي از سوي وزارت آموزش عالي تأمين مي شوند که سرمايه هاي آن توسط خيرين بين المللي فراهم مي شود. دانشگاه هاي خصوصي هم هزينه هاي خود را از منبع دريافت شهريه هاي دانشجويي تأمين مي کنند؛ اين در حالي است که هزينه هاي دانشگاه آمريکايي افغانستان بيشتر توسط دولت آمريکا تأمين مي شود.

اميدها و آرزوها
جمعيت دانشجويي در دانشگاه هاي دولتي افغانستان از 8000 نفر در سال 2001 به 170 هزار نفر در سال 2018 رسيده است که تا آن زمان يک چهارم دانشجويان دانشگاه ها را زنان تشکيل مي دادند. اگرچه سهم افغانستان از ژورنال هاي بين المللي بسيار اندک و ناچيز است اما شمار مقالاتي که به طور ساليانه در پايگاه اسکوپوس به ثبت مي رسيد از 71 مقاله در سال 2011 به 285 مقاله در سال 2019 رسيد که افزايش چشمگيري داشته و نشان از پيشرفت حوزه هاي علمي در افغانستان دارد.

«شکاردخت جعفري» فيزيکدان پزشکي در دانشگاه Surrey در «گيلدفورد» انگلستان که اصالتا افغانستاني است، از سال 2001 پيشرفت هاي زيادي را چون رشد فزاينده ثبت نام دانشجويان دختر تا افزايش توليد در موضوعاتي از سرطان گرفته تا زمين شناسي تجربه کرده است. اما با وجود شرايط کنوني، او از رکودي مي ترسد که در زمينه هاي علمي و پيشرفت تحقيق و پژوهش رخ داده است.

دانشمندان در معرض خطر و تهديد
به گزارش سيناپرس، دانشمندان افغانستاني که در اين کشور ماندگار شده اند، از جمله محققاني هستند که در خارج از کشور به دنبال پناهندگي هستند. «رز اندرسون»، مدير سازمان بشردوستانه در معرض خطر (SAR) واقع در نيويورک که دانشمندان تهديد شده را پناهگاه امن دانشگاه ها مي داند، معتقد است که تنها در ماه اوت، اين سازمان بيش از 500 درخواست از مردم افغانستان دريافت کرده است که نشان از تلاش آنها براي خروج از وطنشان دارد.

گروه ديگري هم نگران هستند که به دليل تحصيل در خارج از کشور يا داشتن ارتباطات بين المللي، به فهرست طالبان براي انتقام اضافه شوند. «اندرسون» بر اين باور است که تقريبا تمام ترس از هدف قرار گرفتن توسط طالبان به دليل حمايت از تحقيقات آزاد و انتقادي و احترام به حقوق بشر و حقوق زنان است. از اين رو، بسياري از حاميان اين حوزه ها در حال حاضر يا مخفي شده اند يا قصد دارند به کشورهاي همسايه فرار کنند.

به گزارش nature، «اندرسون» اظهار داشته است که تاکنون 164 مؤسسه آموزشي در دنيا براي ميزباني از محققان و دانشمندان افغانستاني اعلام آمادگي کرده اند و سازمان SAR هم از دولت هاي آمريکايي و اروپايي درخواست کرده تا در سريع ترين زمان ممکن رواديد را تمديد کرده و به پروازهايي براي خروج دانشمندان از افغانستان ادامه دهند.

درخواست حمايت
دانشمندان افغانستاني نيز نگران آينده تحقيق و پژوهش در اين کشور هستند. طالبان اولويتي براي امر پژوهش تعيين نکرده و اين امر مي تواند نگران کننده باشد. او نمي داند دانشگاه ها بدون حمايت مالي بين المللي چگونه مي توانند از عهده امور خود برآيند و آيا قادر خواهند بود بودجه اي به پژوهش اختصاص دهند يا خير.

يکي از دانشمندان ساکن کابل و عضو آکادمي علوم آکادمي علوم افغانستان مي گويد: با ادامه اين اوضاع، ديگر فرد تحصيل کرده اي در کشور باقي نخواهد ماند. به عنوان مثال، اين آکادمي حدود 200 دانشمند و 160 عضو هيأت علمي ديگر را با بودجه سالانه حدود 3/5 ميليون دلار استخدام کرده است.
اين شرايط در حالي است که هنوز مشخص نيست آيا جامعه بين الملل، دولت جديد افغانستان را به رسميت مي شناسد و به تأمين بودجه خود ادامه مي دهد يا خير. محققان اميدوارند که اين شرايط باعث رها شدن اوضاع علمي در کشور نشود تا بتوانند آينده اي روشن براي خود و فرزندانشان بسازند.