اهمیت سبک فرزندپروری در ابتلای جوانان به اعتیاد

گزارش‌ها نشان مي‌دهند که در اين ميان، دانشجويان دانشگاه‌ها به‌عنوان بخشي از نيروي جوان جامعه از آسيب‌هاي مختلف رواني اجتماعي در امان نيستند و گاهي در معرض خطر استفاده از مواد مخدر قرار مي‌گيرند. گرايش به مصرف مواد مخدر يکي از مهم‌ترين اختلالات اجتماعي رواني است که فرد را ازلحاظ جسماني و رواني دچار اختلال مي‌کند. چنين گرايشي به‌عنوان يک الگوي مصرفي نابجا عمل مي‌کند که پيامدهاي متعدد و نامطلوبي ازجمله گرايش به مصرف در موقعيت‌هاي نامناسب و مشکلات متعدد اجتماعي، شغلي و قانوني را به همراه دارد. اما والدين و نحوه تربيت آن‌ها چقدر در اين مسئله دخيل هستند؟

محققاني از دانشگاه آزاد اسلامي واحدهاي قوچان و بجنورد با همکاري دانشگاه پيام نور بجنورد براي پاسخ به اين سؤال، مطالعه‌اي پژوهشي را انجام داده‌اند که در آن رابطه بين سبک‌هاي فرزندپروري والدين و گرايش به مصرف مواد مخدر در فرزندان مورد ارزيابي علمي واقع شده است.

در اين پژوهش از مشارکت تعداد 376 نفر از دانشجويان دانشگاه حکيم سبزواري شامل 216 دختر و 160 پسر استفاده شده است. اين افراد با استفاده از پرسش‌نامه تکانشگري، مقياس استعداد اعتياد و مقياس شيوه‌هاي فرزندپروري اطلاعات مورد نياز محققان را فراهم ساخته‌اند.

نتايج اين تحقيق نشان مي‌دهد که سبک‌هاي فرزندپروري اثر مستقيم و معناداري بر گرايش به مصرف مواد مخدر در دانشجويان مورد بررسي داشته‌اند و در اين ميان، صفت تکانشگري داراي جايگاهي خاص بوده است.

تکانشگري مجموعه‌اي از صفات ناهمگن يا الگوهاي رفتاري درخصوص عدم توانايي در نظر گرفتن پيامدهاي آينده رفتار فعلي را توصيف مي‌کند. تکانشگري صفتي است که فرد داراي آن، اهل ريسک کردن و عمل کردن بدون تأمل کافي است.

در رابطه با اين نتايج، محمد محمدي پور، استاديار و محقق گروه روان‌شناسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد قوچان و همکارانش مي‌گويند: «الگوهاي رفتاري والدين مي‌توانند نقش مهمي در گرايش جوانان به مواد مخدر داشته باشند، زيرا سبک رفتاري مناسب والدين عامل قدرتمندي است. والدين با استفاده از اين عامل مي‌توانند با برآورده ساختن نيازهاي اساسي، برقراري فضاي امن در خانواده، ارائه مشاوره، قانونمندي‌هاي مناسب و نظارت بر زندگي فرزندان خود، آن‌ها را از بسياري از رفتارهاي مشکل‌ساز در جامعه ازجمله گرايش به سمت مواد مخدر محافظت کنند».

آن‌ها ادامه مي‌دهند: «سبک فرزندپروري، ابزاري کنترلي است که تأثير آن بر فرزندان به رسميت شناخته شده است. والدين با اعمال ابزارهاي کنترلي مي‌توانند به‌طور مداوم و مستمر بر رفتار فرزندان خود مديريت داشته باشند. اگر والدين در ابزارهاي کنترلي خود از ابزار محبت و مشارکت نيز استفاده کنند، قطعاً آمادگي به مصرف مواد در فرزندان آن‌ها کاهش مي‌يابد. چراکه اين دسته از والدين با فرزندان خود رابطه خوبي برقرار کرده و به عقايد و نظرات آن‌ها احترام مي‌گذارند و رفتارهاي فرزندان را به‌صورت متعادل و آگاهانه پيگيري مي‌کنند».

اين در حالي است که طبق بررسي‌هاي اين تحقيق، در مقابل، رفتارهاي حاکي از کنترل شديد يا آزاد گذاري شديد، زمينه گرايش به سمت مواد مخدر را افزايش مي‌دهند.

همچنين نتايج اين تحقيق حکايت از آن دارند که علاوه بر موارد ذکرشده، هر چه تکانشگري در فرد بيشتر باشد، ميزان گرايش به سمت مواد مخدر نيز بيشتر است. زيرا فردي که گرفتار تکانشگري است، به عواقب انجام کارها نمي‌انديشد و در برابر رفتارهاي نامناسب نيز صبر و تحمل از خود نشان نمي‌دهد.

محمدي پور و همکارانش معتقدند، «تکانشگري به‌عنوان يک ويژگي شخصيتي، ارتباط نزديکي با سبک‌هاي فرزندپروري دارد و سبک‌هاي فرزندپروري در شکل‌گيري رفتارها و شخصيت فرد در مراحل رشد تأثير قابل توجهي دارند».

اين يافته‌هاي علمي پژوهشي که توجه به آن‌ها در هر جامعه رو به رشدي ضروري است، در فصل‌نامه «اعتيادپژوهي» متعلق به دفتر تحقيقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر رياست جمهوري منتشر شده‌اند.