برگزیده

دست‌درازی‌هایی در ارگ بم!

ايسنا

بروزرسانی 1404/05/22 - 21:07

ایسنا/یک کنشگر میراث فرهنگی براساس مستندات و مشاهدات، از دخل و تصرف‌ها و مرمت‌های غیراصولی در ارگ بم خبر داد و گفت: دست‌درازی‌های گسترده و بدون مجوز و غیراصولی بی‌گمان این میراث جهانی را در تهدید و در آستانه نابودی قرار داده و اگر هرچه زودتر به داد آن نرسیم، با فاجعه‌ای رو به رو خواهیم شد که دیگر نمی‌توان جلوی آن را گرفت.

سیاوش آریا، کُنشگر و پژوهشگر میراث فرهنگی درباره وضعیت ارگ بم که در فهرست میراث جهانی ثبت شده است، گفت: ارگ بَم که میراث جهانی ایرانیان است، روزگار ناخوشایندی را سپری می‌کند. از ساخت آب‌نمای موزیکال در عَرصۀ آن بدون داشتن طرح مصوب و پروانه (مجوز) از شورای فنی و راهبردی تا مرمت‌های شلخته و غیراصولی که باید آنها را بازسازی و شاید نوسازی نامید تا مرمت، که دخل و تصرف در یک بنای جهانی به شمار می‌آید. دست‌درازی‌های گسترده در اَرگ بَم و صحنه‌های زشتی که بر جای مانده است، بی‌گمان میراث جهانی ایرانیان را در آستانۀ نابودی قرار می‌دهد و اگر هرچه زودتر به داد آن نرسیم با فاجعه‌ای رو به رو خواهیم شد که دیگر نمی‌توان جلو آن را گرفت.

او یادآور شد: ارگ خشتی بَم به عنوان پنجمین میراث جهانی ایرانیان پس از زمین‌لرزۀ زمستان سال ۱۳۸۲ خورشیدی و به فوریت در سال ۱۳۸۳ خورشیدی به عنوان میراث درخطر و با نام «بم و فضاهای فرهنگی آن» یا به سخنی روشن‌تر «بم و چشم‌انداز فرهنگی آن» به ثبت در سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی یونسکو رسید. اما به انگیزۀ اقدام‌های انجام شده به‌ویژه مرمتی و حفاظتی در ارگ بم، سازمان جهانی یونسکو در تیرماه سال ۱۳۹۲ خورشیدی، آن را از فهرست آثار درخطر خارج کرد. در همۀ دوران پس از زمین‌لرزه و در دهۀ ۸۰ خورشیدی بزرگان بسیاری همانند شادروان باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی و زنده‌یاد شهریار عدل با رنج‌های فراوان خود کوشیدند تا اَرگ بم به وضعیت مناسبی برسد و همین کوشش‌ها سبب شد تا سازمان یونسکو در سال ۱۳۹۲ خورشیدی آن را از آثار میراث در خطر بیرون بیاورد.

آجرفرش حیاط سربازخانه که قسمتی از آن با لودر برداشته شد.
این کنشگر میراث فرهنگی افزود: نتیجۀ آن رنج و کوشش‌های فراوان کارشناسان و دلسوزان اَرگ بم، امروزه چیست و به کجا رسیده است؟ چگونه آن همه دستاوردها را امروزه نادیده گرفته‌ایم. دخل و تصرف به بهانه‌های گوناگون در چند سال گذشته، وضعیت ارگ جهانی بَم را در تهدید قرار داده و این بنای خشتی و جهانی ایران را گرفتار تصمیم‌های غیرکارشناسی کرده است. مرمت‌های غیراصولی و شلخته‌ای که باید آن‌ها را نوسازی و بازسازی و دخالت‌های بی‌جا دانست در چند سال گذشته، چهرۀ یادگار جهانی و ملی ایران را دگرگون کرده است که هر فرد آشنا به میراث فرهنگی با نخستین نگاه به عمق فاجعه پِی خواهد برد. بهره‌گیری از ماشین‌آلات سنگین و مکانیکی و ابزارهای غیرمجاز همانند پیکور در بخش‌های گوناگون عرصه حتی برای جانمایی پلاک برق، خود داستانی است غم‌انگیز.

ایجاد کانال به بهانه نورپردازی
آریا گفت: داستان آنجا دردناک‌تر است که بدانیم در دو سه سال گذشته، کارهای مرمتی، طرح مصوب نداشته و بدون پروانه شورای فنی و راهبردی، این گونه اقدام‌ها انجام شده و مرمت‌ها به اندازه‌ای در هم و بر هم و شلخته و غیراصولی است که بیشتر به بازسازی و نوسازی همانند است تا یک مرمت علمی در یک بنای خشتی که اصول و شیوه خود را دارد. شاید مسئولان در پاسخ بگویند که طرح مصوب مرمتی داشته و پروانه شورای فنی و راهبردی را نیز داریم. در این صورت بایسته است تا آنها را منتشر کرده تا در نزد افکار عمومی شفاف‌سازی انجام شود.

وضعیت مرمت و تخریب خشت‌ها
این کنشگر میراث فرهنگی ادامه داد: همچنین ساخت آبنمای موزیکال در عرصۀ ممنوعه ارگ جهانی بم بدون داشتن طرح مصوب و پروانه از شورای فنی و راهبردی پایگاه جهانی بم و استان کرمان و امور پایگاه‌های جهانی و ملی کشور و پژوهشکدۀ باستان‌شناسی و مرمت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور همگی سرپیچی از قانون و ضابطه‌های میراث فرهنگی به شمار می‌آید و روشن نیست چگونه مسئولان استانی و کشوری در جریان آن قرار نگرفته یا از کنار آن به سادگی گذشته‌اند.

ایجاد کانال برای نورپردازی در ارگ جهانی بم
او اضافه کرد: پدیداری کانال به بهانه‌های نورپردازی و زخمی کردن تن میراث بی‌دفاع جهانی ارگ بَم را چگونه باید توجیه کرد. جمع‌آوری آجرفرش‌های قدیمی سربازخانه با لودر و جایگزین کردن طرحی نامناسب و دیوار چینی‌های غیراصولی در عرصه و بخش‌های گوناگون ارگ جهانی بم را چه کسی باید پاسخگو باشد و چگونه می‌توان آن را توجیه کرد و نادیده گرفت. رفت و آمد هر روزه بیل مکانیکی و ماشین‌آلات سنگین در درون ارگ جهانی بم بر پایۀ کدام یک از اصول و قانون و ضابطه‌های «عرصه» و میراث جهانی توجیه‌پذیر است.

جمع‌آوری آجرفرش‌های قدیم سربازخانه ارگ با لودر
آریا اظهار کرد: من در بازدید میدانی که خردادماه به ارگ جهانی بَم داشتم با صحنه‌های قابل تأمل و دردناکی رو به رو شدم که غمی بزرگ را در من پدید آورد و برایم باورپذیر نبود از این‌گونه دست‌درازی‌ها و اقدام‌های غیرکارشناسی. با این همه، با بررسی‌ها و پیگیری‌های بیشتر به شواهد و اسنادی دست یافتم که بیانگر تخلف‌های آشکار و روشن در چندین سال گذشته بوده است که نگاره‌ها (تصاویر) خود گویا و شفاف بوده و نیازمند هیچ توضیح بیشتری نیست.

تخریب خشت‌ها در دیوارچینی غیراصولی
این کنشگر میراث فرهنگی گفت: همۀ مسئولان استانی و امور پایگاه‌های ملی و جهانی کشور و معاونت میراث فرهنگی وزارت خانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور و هر آن کس که دلش به حال ارگ بَم ذره‌ای می‌سوزد، خواستار رسیدگی فوری به موضوع‌های مطرح شده، هستم تا بتوان چهرۀ غم را از ارگ جهانی بم زِدود.

ساخت آب‌نمای موزیکال در عرصه ارگ بم و نزدیک بقعه آفاق

محل قرارگیری آب‌نمای موزیکال
او همچنین توضیح داد: اَرگ بم بر پایۀ شواهد باستان‌شناختی از دورۀ هخامنشیان ساخت آن آغاز شده و در دورۀ اشکانیان کامل شده و به عنوان ارگ شکل می‌گیرد. در دوران ساسانیان به اوج خود رسیده و با هنر و مِهرازی (معماری) یگانه و بی‌همتای آن، خودنمایی می‌کند. این ارگ در دوران اسلامی نیز دارای اهمیت بوده و رخدادهای گوناگون سیاسی و اجتماعی فراوانی در آن روی داده است.

او اضافه کرد: چشم‌انداز فرهنگی بم با گستره‌ای حدود ۲۳۰۰۰ هکتار در برگیرندۀ حریم مرکزی (عرصه) و حریم پیرامونی است که همۀ شهر بم را با عنوان باغ‌شهر بم در برمی‌گیرد. در رأس این چشم‌انداز گسترده ارگ سترگ بم قرار دارد که نمونه‌ای برجسته از آبادی‌های قلعه در منطقه آسیای مرکزی با دیرینگی بیش از ۲۵۰۰ سال است که در ساخت آن از خشت و چینه بهره برده‌اند. باغ‌شهر بم دارای شمار قابل توجهی نخلستان، محوطه و بناهای تاریخی و کاریز (قنات) است.