آینده ایران نه در سایه جنگ افزارها، بلکه با حفظ همبستگی ملی رقم می‌خورد

ایرنا/ تهران- ایرنا- کارشناسان معتقدند که اقتدار ایران صرفاً وابسته به قدرت سخت و زرادخانه‌ها نیست و آینده‌ ایران نه در سایه‌ جنگ‌افزارها، بلکه در گرو حفظ و ارتقای همبستگی اجتماعی رقم می‌خورد.

به گزارش خبرنگار گروه علمی ایرنا، بحران‌ها همواره به‌مثابه آزمونی برای ملت‌ها ظاهر می‌شوند و امکان بروز یا افول انسجام اجتماعی را فراهم می‌سازند، جامعه ایران نیز در جریان جنگ ۱۲ روزه اخیر، جلوه‌ای کم‌نظیر از همبستگی، تاب‌آوری و اخلاق جمعی را نشان داد و این اتفاق به طور حتم جرقه‌ای از امید در بستر التهاب بود.

---

بازار

---

در روزهایی که سایه‌ دغدغه‌ها و غبار تهدید بر گستره‌ میهن عزیزمان سنگینی می‌کرد و زمزمه‌ تجاوزگری دشمنی دیرآشنا گوش‌ها را می‌آزرد، جامعه ایران به صحنه‌ای از همبستگی و نوع‌دوستی بدل شد.

این جنگ ۱۲ روزه که در ظاهر نمود رنج و اضطراب بود اما در باطن فرصتی نادر فراهم آورد تا عطر دیرین وحدت و تعاون اجتماعی دوباره در فضای میهنمان طنین انداز شود و این پدیده، نه صرفاً یک واکنش هیجانی، بلکه نمود عینی یک پتانسیل عمیق و ریشه‌دار در بطن جامعه ما بود که نیازمند تبیین و درک صحیح است.

اما به دنبال تحولات اخیر منطقه و گسترش درگیری‌ها که نهایتاً کشور عزیزمان ایران را نیز درگیر خود ساخت، دفتر هم‌اندیشی نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه تهران برگزاری سلسله نشست‌هایی را به منظور تبیین و روشنگری ابعاد گوناگون این رویدادها آغاز کرده است.

در این نشست‌ها با دعوت از اساتید برجسته دانشگاه تهران و دانشگاه‌های دیگر، فرصتی را برای بررسی دیدگاه‌های متفاوت و گاه متضاد فراهم آورده تا هم اساتیدشرکت کننده در نشست ها با مسائل منطقه بیشتر آشنا شوند و هم بتوانند نقش بی‌بدیل خود را در تبیین مسائل برای دانشجویان ایفا کنند.

بر همین اساس «نشست هم اندیشی شرایط نه جنگ و نه صلح و ضرورت مدیریت اقتضائات اجتماعی» با حضور حجت‌الاسلام حمید پارسانیا عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و همچنین سیدمهدی اعتمادی فرد عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران با بررسی و کنکاش دقیق‌تر و همچنین بحث و گفت و گو در خصوص مفهوم همبستگی ملی در مواجهه با بحران اخیر و بازخوانی ظرفیت‌های پنهان جامعه ایران و البته راه های حفظ سرمایه اجتماعی به دست آمده در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه برگزار شد.

این نشست در سه محور مفهومی، اجتماعی و راهبردی به تحلیل این پدیده پرداخته، ضمن تبیین ظرفیت‌های نهفته در جامعه ایرانی، بر الزامات حفظ و تقویت این سرمایه اجتماعی تأکید می‌کند. پارسانیا و اعتمادی‌فر دو جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران، الزامات این شرایط را در نشستی هم اندیشانه به بحث و گفت وگو گذاشتند.

بازنگری در مفاهیم «امت» و «ملت»؛ پیوستگی نه تقابل

حجت‌الاسلام حمید پارسانیا عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در ابتدای این نشست به دوگانه امت و ملت اشاره کرد و گفت: در بحبوحه‌ این رخدادها، در فضای فکری و رسانه‌ای، دوگانه‌ای چالش‌برانگیز میان «امت» و «ملت» مطرح شد.

وی با بیان اینکه، برخی تلاش کردند این دو مفهوم را در تقابل با یکدیگر قرار دهند، افزود: این درحالی است که این دیدگاه با بستر تاریخی و فرهنگی سرزمین ما همخوانی ندارد.

به گفته این جامعه شناس کشورمان، «امت» مفهومی دینی، آرمانی و فراقومی است که از اشتراک در یک قصد و هدف متعالی شکل می‌گیرد و ریشه‌های عمیقی در تمدن اسلامی - ایرانی دارد.

وی با بیان اینکه، «ملت» نیز در زبان فارسی و ادبیات کهن ما برخلاف مفهوم غربی "Nation" که بر خون و نژاد تأکید دارد، از ریشه «ملء الهی» یا امر الهی برگرفته شده است، افزود: ملت در واقع به گروه‌های انسانی اشاره دارد که بر مدار یک حقیقت وحیانی و فطری شکل می‌گیرند و به قومیت و جغرافیا قداست می‌بخشند.

پارسانیا اظهارکرد: بر همین اساس نیز وطن و خاک ما مقدس می‌شود، چراکه در ذیل آرمان‌های متعالی انسانی و الهی قرار می‌گیرد و دفاع از آن جهادی مقدس است.

به گفته وی، دو مفهوم ملت و امت، نه تنها در تقابل نیستند، بلکه «ملت» تجلی «امت» در بستر زمان و مکان است و هرگونه تحلیلی که این دو را به تقابل بکشاند، ناشی از عدم شناخت ریشه‌های فرهنگی ماست و به جای تقویت انسجام، موجب شکاف در وجدان جمعی می‌شود.

این استاد دانشگاه تهران در ادامه در خصوص راهبردها و الزامات و اینکه چگونه همبستگی، این سرمایه ملی را پایدار کنیم تاکید کرد: برای تثبیت، تعمیق و تبدیل این همبستگی گذرا به یک سرمایه اجتماعی پایدار، اتخاذ رویکردهای هوشمندانه یک ضرورت است.

وی اظهارکرد: نخبگان و تحلیلگران به طور حتم باید از هرگونه دوگانه‌سازی کاذب میان مفاهیم بنیادین هویت ملی اجتناب کنند و با رجوع به سنت ایرانی، اسلامی، به فهم مشترک و تقویت انسجام کمک کنند.

عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران همچنین برجسته‌سازی فضایل اخلاقی را در این برهه زمانی بسیار مهم خواند و افزود: ایثار، فداکاری، گذشت و نوع‌دوستی باید از واکنش‌های لحظه‌ای به ویژگی‌های پایدار در سلوک اجتماعی بدل شوند و آموزش و نهادهای فرهنگی باید در این زمینه فعالانه وارد عمل شوند.

تاب‌آوری و مراقبت اجتماعی، جوهره مقاومت ایرانی

سیدمهدی اعتمادی فر عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران نیز به موضوع تاب آوری اجتماعی ایرانیان اشاره و اظهارکرد: در یک سو، رژیم صهیونیستی قرار دارد که از اساس، یک «پادگان بزرگ و روباز» است؛ رژیمی برآمده از «کیبوتس‌ها» و مهاجرانی فاقد ریشه‌های اجتماعی اصیل که تداوم حیاتش به تنش‌زایی و سلب حیات دیگران وابسته است.

وی افزود: در سوی دیگر، جامعه ایران قرار دارد؛ جامعه‌ای ریشه‌دار و تاریخ‌مند که در طول دهه‌های اخیر، از جنگ تحمیلی و تحریم‌های ظالمانه گرفته تا بحران‌های متعدد، همواره سطح بالایی از «تاب‌آوری اجتماعی» را از خود نشان داده است.

به گفته این جامعه شناس کشورمان، این تاب‌آوری، در حقیقت ثمره‌ تجربه‌ زیسته‌ ملت ایران است و در دل خود، مفهومی به نام «مراقبت اجتماعی» را پرورانده است و این به معنای همدلی، همراهی و اولویت‌بخشی به «دیگری» به‌جای «خود» است.

اعتمادی فرد با بیان اینکه، در جنگ ۱۲ روزه همه ما شاهد روایت‌های خرد اما پرمعنایی در جامعه بودیم افزود: مردم در صفوف طولانی پمپ‌بنزین به هم آب و شربت تعارف می‌کردند، غریبه‌ها از سالمندان نیازمند مراقبت می‌کردند و حتی بخشی از فعالان حوزه کسب و کار در بخش های مختلف با وجود نیاز خود، از سود شخصی چشم‌پوشی کردند.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: این روحیه اصیل که در تار و پود این ملت تنیده شده، نیرویی پنهان اما قدرتمند است که به توانمندی‌های دفاعی و قدرت نرم کشور عمق می‌بخشد.

عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در ادامه در خصوص راهبردها و الزامات و اینکه چگونه همبستگی، این سرمایه ملی را پایدار کنیم نیز، اولویت‌بخشی به مراقبت اجتماعی در سیاست‌گذاری را بسیار مهم خواند.

وی تاکید کرد: مسئولان در تمامی سطوح باید «حساسیت نسبت به نیازهای دیگری» و «مسئولیت‌پذیری در قبال مردم» را در اولویت قرار دهند و به طور حتم هرگونه کرختی اجتماعی و بی‌تفاوتی نسبت به مشکلات مردم، سمی مهلک برای تاب‌آوری جامعه خواهد بود.

اعتمادی فرد همچنین توجه به تقویت رسانه‌ها و روایت‌های مردمی را ضروری دانست و افزود: تجربه بحران اخیر نشان داد که در «جنگ روایت‌ها»، قدرت واقعی در دست مردم است و باید این سرمایه را با تقویت روایت‌های خودجوش و مردمی، علیه تصویرسازی‌های دشمن به‌کار گرفت.

این استاد دانشگاه با تاکید براینکه، اقتدار ایران در شرایط «نه جنگ، نه صلح»، صرفاً وابسته به قدرت سخت و زرادخانه‌ها نیست، گفت: آنچه در بحران اخیر خود را نمایان ساخت، سرمایه‌ای بی‌بدیل به نام همبستگی اجتماعی بود که در بستر تاب‌آوری تاریخی و فرهنگی این ملت شکل گرفته است وآیند��‌ ایران نه در سایه‌ جنگ‌افزارها، بلکه در گرو حفظ و ارتقای این سرمایه معنوی و اجتماعی رقم خواهد خورد.