دیپلماسی محیط زیست؛ سازوکار راهبردی در حکمرانی اقلیمی و تأمین منافع ملی

ایرنا/ تهران - ایرنا - در دهه‌های اخیر، محیط‌زیست از یک موضوع صرفاً فنی و داخلی به یکی از محورهای اصلی حکمرانی جهانی و سیاست‌گذاری بین‌المللی تبدیل شده است، چالش‌هایی نظیر تغییراقلیم، کاهش تنوع زیستی، بحران آب، آلودگی هوا و تهدیدات زیست‌محیطی فرامرزی، کشورها را ناگزیر ساخته‌اند تا از طریق سازوکارهای چندجانبه و دیپلماسی تخصصی، به دنبال پاسخ‌های مشترک و پایدار باشند.

در این میان، دیپلماسی محیط زیست به‌عنوان یکی از زیرساخت‌های کلیدی حکمرانی اقلیمی، نقش تعیین‌کننده‌ای در تأمین منافع ملی، ارتقای ظرفیت‌های فنی و تثبیت جایگاه کشور در نظام بین‌الملل ایفا می‌کند.

---

بازار

---

دیپلماسی محیط زیست، به‌ مثابه شاخه‌ای تخصصی از دیپلماسی عمومی، مبتنی بر تعاملات علمی، فنی و سیاسی میان دولت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی، نهادهای غیردولتی و جامعه دانشگاهی است. این نوع دیپلماسی، برخلاف دیپلماسی سنتی، بر پایه شواهد علمی، اجماع کارشناسی و منافع بلندمدت بشری شکل می‌گیرد و در قالب اجلاس‌ها، کنوانسیون‌ها و رژیم‌های بین‌المللی به اجرا درمی‌آید.

اجلاس‌هایی نظیرCOP، نه‌تنها عرصه‌ای برای مذاکره و توافق هستند، بلکه بستری برای انتقال دانش، ارتقای ظرفیت‌های ملی، و شکل‌دهی به هنجارهای جهانی محسوب می‌شوند. در چنین ساختاری، حضور فعال و هدفمند کشورها، به‌ویژه از سوی مقامات ارشد و متخصص، ضرورتی راهبردی برای تأثیرگذاری در فرآیندهای تصمیم‌سازی جهانی است.

حضور مقامات ارشد سازمان حفاظت محیط زیست در اجلاس‌های بین‌المللی، از منظر دیپلماسی رسمی، واجد اهمیت راهبردی است. این حضور، امکان مشارکت مؤثر در فرآیندهای سیاست‌گذاری جهانی، دفاع از منافع ملی در مذاکرات اقلیمی، و بهره‌برداری از فرصت‌های همکاری چندجانبه را فراهم می‌سازد.

در غیاب چنین مشارکت‌هایی، کشورها نه‌تنها از منابع بین‌المللی محروم می‌مانند، بلکه در معرض تحمیل استانداردهای ناعادلانه و سیاست‌های یک‌جانبه قرار می‌گیرند. بنابراین، مأموریت‌های بین‌المللی سازمان، نه سفرهای تشریفاتی بلکه کنش‌هایی راهبردی در راستای حکمرانی اقلیمی و توسعه پایدار محسوب می‌شوند.

جمهوری اسلامی ایران، با تنوع اقلیمی بالا و چالش‌های زیست‌محیطی خاص، نیازمند کنش‌گری فعال در عرصه حکمرانی اقلیمی است. این کنش‌گری، مستلزم حضور مستند، علمی و هدفمند در اجلاس‌های بین‌المللی، ارائه روایت مستقل از وضعیت محیط زیست کشور، و دفاع از حق توسعه پایدار در چارچوب عدالت اقلیمی است.

سازمان حفاظت محیط زیست، با تکیه بر ظرفیت‌های کارشناسی، علمی و دیپلماتیک خود، تلاش دارد با حضور مؤثر در این عرصه‌ها، جایگاه ایران را به عنوان کشوری مسئول، مشارکت‌جو و تأثیرگذار در نظم نوین زیست‌محیطی تثبیت کند.

در این مسیر، نقش رسانه‌ها در بازنمایی صحیح و علمی دیپلماسی محیط زیست، بسیار حیاتی است. انتظار می‌رود رسانه‌های داخلی، با درک پیچیدگی‌های حکمرانی اقلیمی، از سطحی‌نگری، تحریف واقعیت و انتشار شایعات پرهیز کرده و در مسیر ارتقای آگاهی عمومی، تقویت سرمایه اجتماعی و حمایت از منافع ملی گام بردارند.

سازمان حفاظت محیط زیست، ضمن استقبال از نقدهای مستند و علمی، بر ضرورت رعایت اخلاق حرفه‌ای، صحت‌سنجی اطلاعات و تقویت گفتمان تخصصی در حوزه محیط زیست تأکید دارد.

مدیرکل حوزه ریاست سازمان حفاظت محیط زیست