رفع فیلتر قطره‌ای پلتفرم‌ها؛ فیلترشکن‌ها همچنان روشن‌اند

زومیت/ واتس‌اپ و گوگل‌پلی در شرایطی رفع فیلتر شده‌اند که برخی از محبوب‌ترین پلتفرم‌ها از جمله اینستاگرام و تلگرام همچنان دور از دسترس کاربران باقی ماندند.
 
نزدیک به دو سال از فیلتر شدن بخش گسترده‌ای از شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌های مختلف در ایران می‌گذرد. در مدت این دو سال کسب‌وکارهای زیادی آسیب دیده‌اند و کاربران برای دسترسی به بخش زیادی از اینترنت ناچار به استفاده از فیلترشکن‌ها شده‌اند. فیلترشکن‌هایی که علاوه بر مشکلات امنیتی که برای کاربران به وجود می‌آورند،‌ هزینه زیادی به آنها تحمیل می‌کنند.

یکی از اصلی‌ترین وعده‌های انتخاباتی مسعود پزشکیان در مناظرات انتخاباتی خود رفع فیلترینگ بود و پس از روی کار آمدن دولت چهاردهم، هر روزی که از تحقق این وعده می‌گذشت کاسه صبر کاربران بیش از پیش لبریز می‌شد. این موضوع تا جایی ادامه پیدا کرد که کاربران کارزاری برای برکناری ستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایجاد کردند و این کارزار توسط بیش از ۲۰ هزار نفر امضا شد. البته شایان ذکر است که مسئولیت رفع فیلترینگ تنها بر عهده وزیر ارتباطات نیست و او یکی از اعضایی است که در شورای عالی فضای مجازی حق رای دارد.

---

بازار

---

ستار هاشمی بارها در پاسخ به سوال خبرنگاران در مورد زمان رفع فیلترینگ گفته بود: «نباید شتاب‌زده تصمیم‌گیری کنیم و باید کار کارشناسی انجام شود.» او همچنین تاکید کرده بود که در بحث فیلترینگ نباید وارد مصادیق شد و اسم سامانه یا پلتفرم خاصی مطرح نیست چون این طرح یک بسته است.

در نهایت پس از گذشت بیش از ۴ ماه و در سومین جلسه شورای عالی فضای مجازی به ریاست مسعود پزشکیان، با حضور سران سه قوه و اعضای حقیقی و حقوقی این شورا دستور رفع محدودیت دسترسی به واتس‌اپ و گوگل‌پلی صادر شد و از ساعاتی بعد از پایان این جلسه، این سکوها در اپراتورهای مختلف بدون محدودیت در دسترس کاربران قرار گرفت.

جای محبوب‌ترین پلتفرم‌ها همچنان خالی است
مسعود پزشکیان در وعده‌های انتخاباتی خود در مورد تاثیر فیلترینگ بر کسب‌وکارها گفته بود بسیاری از مشاغل به دلیل محدودیت‌های اینترنت از بین رفته‌اند و این موضوع زمینه‌ساز مهاجرت شده است.

نتایج پژوهش‌های مرکز پژوهشی بتا در سال ۱۴۰۱ و آغاز فیلترینگ گسترده شبکه‌های اجتماعی نشان می‌داد بیش از ۲ میلیون کسب‌وکار ایرانی در اینستاگرام وجود دارد و تنها ۱۹ درصد این صفحات دارای فروش حضوری (مغازه و فروشگاه) هستند.

پیش از آن هم گزارش مرکز آمار ایران در سال ۱۴۰۰ بیانگر این بود که ۶۵ درصد مردم از شبکه‌های مجازی و پیام‌رسان‌ها استفاده می‌کنند و بیش از ۲۰ درصد آنها، از این فضا کسب درآمد می‌کنند. با احتساب سهم ۸۳ درصد اینستاگرام در میان شبکه‌های مورد استفاده ایرانی‌ها و بر اساس این آمار، در آن زمان حدود ۹ میلیون نفر از طریق این شبکه اجتماعی کسب درآمد می‌کردند.

علاوه بر این، نظرسنجی‌ها نشان می‌داد بیشتر کاربران تمایل داشتند پلتفرم‌های یوتیوب، اینستاگرام و تلگرام در اولویت رفع فیلترینگ باشند. با این حال شورای عالی فضای مجازی تصمیم گرفت پیام‌رسان واتس‌اپ را رفع فیلتر کند و بر اساس طرحی که خبرگزاری مهر آن را به عنوان طرح چند مرحله‌ای رفع فیلترینگ منتشر کرده است، به نظر نمی‌رسد حداقل در این طرح برنامه‌ای برای رفع فیلترینگ این شبکه اجتماعی وجود داشته باشد.

گوگل‌پلی؛ از فیلترینگ تا آزادسازی
گوگل‌پلی پلتفرم دیگری بود که در شورای عالی فضای مجازی رای مثبت برای رفع فیلتر آن صادر شد و از ساعاتی بعد در دسترس کاربران قرار گرفت. پس از انتشار خبر رفع فیلتر گوگل‌پلی بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی به این موضوع اشاره کردند که فیلتر شدن این پلتفرم از ابتدا هیچ توجیهی نداشته و الان با توجه به تحریم بودن ایران، همچنان امکان دسترسی کامل به آن بدون نیاز به فیلترشکن وجود ندارد.

امیر محمدزاده لاجوردی، رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی دولت سیزدهم، چند شب پیش در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه سه درباره دلیل فیلتر شدن این پلتفرم در ابتدا گفته بود: «گوگل‌پلی امکان حذف اپلیکیشن روی گوشی کاربر را دارد که این موضوع یکی از دغدغه‌های کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه بود. علاوه بر این گوگل‌پلی امکان دسترسی به یکسری از اپلیکیشن‌های مخرب را می‌داد و در توزیع و در اختیار قرار دادن وی‌پی‌ان‌ها نقش داشت که در کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه مسدود شد.»

وحید فرید، کنشگر حق دسترسی آزاد به اینترنت هم در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس درباره دلیل فیلتر شدن گوگل‌پلی نوشته بود: «در پاسخ به هشدارهای گوگل‌پلی در مورد اپ‌های ناامن ایرانی (مشخصا روبیکا) و حذف برخی اپ‌های بومی از مارکت، گوگل پلی را فیلتر کرده‌اند.»

به گفته لاجوردی با وجود ملاحظاتی که وجود داشت، دولت سیزدهم بارها تلاش کرده بود گوگل‌پلی را رفع فیلتر کند که در نهایت هم موفق به انجام این کار نشده بود. موضوعی که عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت سیزدهم و علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت سیزدزهم هم بارها به آن اشاره کرده بودند و گفته بودند با وجود مطرح شدن چندباره درخواست رفع فیلتر گوگل‌پلی در کمیته فیلترینگ، این کمیته به جمع‌بندی برای این کار نرسیده است.

حالا در شرایطی رای مثبت به رفع فیلتر گوگل‌پلی صادر شده که بسیاری از پلتفرم‌های دیگر همچنان فیلتر هستند و به نظر می‌رسد کاربران همچنان رضایت ندارند. میلاد نوری، کنشگر حق دسترسی به اینترنت آزاد در واکنش به این موضوع در حساب کاربری خود در شبکه ایکس نوشته بود: «برای کاربری که مجبور است در انبوه سرویس‌های فیلتر شده همواره متصل به فیلترشکن باشد،‌ اگر در جلسه امروز به جای رفع فیلتر واتس‌اپ و گوگل‌پلی بعد از این همه وعده، سایت زمان سنجش و چند تا بانک را فیلتر می‌کردید هم همین‌قدر در زیست روزانه کاربرها اثر می‌گذاشت.»

 موضوعی که کاربران دیگر هم به آن اشاره کرده‌اند و خواستار رفع فیلتر «همه» پلتفرم‌های مسدود شده‌اند. حسام‌ آرمندهی، از بنیان‌گذاران کافه بازار هم در ایکس نوشته است: «دسترسی آزاد به اینترنت حق مردم است. طوری مرحله‌ای و مشروط و طبقه‌ای مصوب کرده‌اند که انگار با ۵+۱ طرف هستند و نه مردم کشور خودشان! همین هم با تامین نظر شرکت‌های بادکنکی با ارائه بسته‌های حمایتی و راهکار گران کردن اینترنت انجام شده است. آزادی یکباره و بدون شرط اینترنت حداقل انتظار در این وضعیت است.»

در کانال آی‌تی و ™CanaleIT هم کلی عکس و ویدئوی دسته اول و جذاب داریم