برگزیده

پزشکان افغان در ایران؛ شایعه یا واقعیت؟

همشهري

بروزرسانی 1404/03/07 - 23:30

همشهری/متن پیش رو در همشهری منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

میزگردی درباره حضور کادر درمان اتباع در مراکز درمانی کشور

مدت‌هاست که بحث مهاجران افغان در کشورمان داغ شده است و در این‌باره، مجادله‌های زیادی صورت گرفته و می‌گیرد. گروهی معتقدند که امکانات کشور در شرایط تحریم مناسب این نیست که بتوانیم پذیرای این حجم انبوه از مهاجران غیرمجاز باشیم. گروهی دیگر نیز معتقدند که باید جنبه انسانی را در این قضیه مدنظر قرار دهیم. بخشی دیگر نیز بر تقسیم مهاجران به مجاز و غیرمجاز و توجه به تحصیلات و وضعیت مهاجرانی که باید به‌صورت مجاز پذیرش شوند، دارند. این بحث‌ها در ماه‌های اخیر به حوزه بهداشت و درمان نیز کشیده شده و ماجرای استفاده از کادر درمان اتباع در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی را در افکار عمومی مطرح کرده است. سؤال اصلی اینجاست که چه تعداد از اتباع و مخصوصا افغان‌ها در حوزه بهداشت و درمان ایران مشغول کار هستند؟ آیا این امر از نظر فنی و تخصصی درست است یا نه؟ بقیه کشورها در این حوزه چه تجربه‌هایی دارند؟ و... . در این‌باره در برند تندرستی تلویزیون همشهری، میزگردی برگزار کرده‌ایم. مهمانان این میزگرد دکتر سیدمحمد میرخانی، معاون اجتماعی و امور مجلس سازمان نظام‌پزشکی، دکتر اردشیر‌گراوند، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه و دکتر احمد نجاتیان، رئیس سازمان نظام‌ پرستاری بودند.

این، بیشتر شوخی است
دکتر محمد میرخانی: حضور کادر درمان افغان در ایران اگر تفکیکی بین پزشک و پرستار قائل نشویم، بیشتر جنبه شوخی دارد و چنین چیزی به‌صورت واقعی و اینچنین که بیان می‌شود، وجود ندارد. حداقل این عدد بزرگی که عنوان می‌شود نیست.

نیروی ایرانی ارزان است
دکتر محمد میرخانی: به‌طور کلی نیروی انسانی ایرانی که در کشور خدمت می‌کند، بسیار ارزان است. هموطنان ایرانی ما با قیمت‌های پایین در حال کار هستند. همچنین افغانستانی‌ها خیلی راحت می‌توانند به کشورهای اروپایی یا آمریکا مهاجرت کنند؛ خیلی راحت‌تر از ما می‌توانند به این کشورها بروند و درهای اروپا به نسبت کشور ما روی آنها گشوده‌تر است؛ پس برای چه به کشور ما بیایند و ارزان‌تر کار کنند؟ بنابراین در این‌باره توجیه عقلانی وجود ندارد.

قبلا هم پزشک پاکستانی و هندی بود
اردشیر گراوند: باید به عرضه و تقاضا در بازار نیروی کار توجه داشته باشیم. 50سال قبل حجم بزرگی از کارکنان وزارت بهداشت ما پاکستانی و هندی بودند. در آن زمان ما نیروی انسانی در حوزه بهداشت و درمان خیلی کم داشتیم و در مراکز درمان دورافتاده عموما کادر درمان پاکستانی و هندی کار می‌کردند. بعد از انقلاب تامین نیروی کادر بهداشت و درمان در دستور کار قرار گرفت و وضعیت عرضه نیروی انسانی به حوزه بهداشت و درمان خوب شد. در هر کشوری به جز کشور ما نیروی انسانی که برای تحصیل وارد می‌شود، می‌تواند در زمینه رشته‌های مرتبط با حوزه بهداشت و درمان تحصیل کند؛ از عراق و افغانستان گرفته تا کشورهای عربی و تاجیکستان. این مهاجران در حال تحصیل هستند و به‌معنای این نیست که در آن کشور اجازه کار داشته یا اینکه مطلقا اجازه کار نداشته باشند.

مقاومت علیه مهاجران
دکتر گراوند: در دوره دومی که طالبان در افغانستان روی کار آمد، حجم معتنابهی از مهاجران افغان وارد ایران شدند؛ تا جایی که در خیلی از معابر کشور به چشم می‌آمدند. حضور برادران افغان در ایران باعث فشار به خیلی از زیرساخت‌های ما شده بود؛ به همین دلیل مقاومتی اتفاق افتاد، اما این مقاومت نباید ما را تحت‌تأثیر قرار دهد و از آدم‌هایی که به وجودشان نیاز داریم، محروم کند.

جنجال دردسرساز
دکتر گراوند: فکر کنم این جنجالی که اکنون در مورد کادر درمان پیش آمده موضوعی است که ما را از یک‌سری نیروی متخصصی که در این کشور تحصیل کرده‌اند و برادران و خواهران افغان ما هستند، در این کشور به دنیا آمده‌اند و احتمالا درس خوانده‌اند و از منابع یارانه‌ای ما استفاده کرده‌اند، محروم خواهد کرد؛ این کار نه عاقلانه و نه انسانی است.

قرار نیست جایگزین شوند
دکتر میرخانی: چنین چیزی واقعیت ندارد که پزشکان و پرستاران افغان در حال جایگزین شدن با کادر درمان ما هستند. احساس می‌کنم یک عده‌ای در حال القای این تصورند. شرایط نیروی انسانی نظام سلامت یا اگر بخواهیم آن را بر کادر درمان متمرکز کنیم، شرایط خوبی نیست. ما به نسبت سایر کشورهای دنیا از نیروی حرفه‌ای ارزان بهره می‌بریم. مهاجرت‌ها و نارضایتی‌های شغلی افزایش پیدا کرده، اما این به‌معنای جایگزین شدن افراد با نیروهای مهاجر یا نیروهای افغانستانی نیست.

پزشکانی که سرایدار شدند
دکتر میرخانی: زمانی که طالبان برای بار دوم در افغانستان حاکم شد، در جریان کارهای چند نفر از دوستان پزشکی که از افغانستان به ایران مهاجرت کرده بودند، قرار گرفتم. این افراد به کارهایی غیر از کارهای مرتبط با پزشکی می‌پرداختند. فردی که تحصیلکرده بود در یکی از شهرهای استان کرمان سرایدار خانه شده بود. فردی که خود و همسرش پزشک بودند، می‌گفت برای اینکه بتوانیم امرارمعاش کنیم سرایدار شده‌ام. او حتی یک دوره هم گچکاری می‌کرد. دریافت مجوز طبابت یا انجام کار درمانی به این راحتی نیست که دوستان ادعا می‌کنند.

پزشکی ربطی به ملیت ندارد
دکتر گراوند: این مسئله که اعتماد به پزشک خارجی و افغان وجود دارد یا خیر به‌نظر من یک حرف اغوا‌کننده است. برای من اصلا مهم نیست چه کسی بیماری مرا درمان می‌کند، اما مهم این است که فرد درستکارتر باید مرا درمان کند. تعجب می‌کنم؛ از مردم ایران با سطح سواد بالای 98درصد و با سطح تحصیلات بالای 40درصد برنمی‌آید این حرف‌ها را بزنند یا این مسئله به‌دلیل فریب صورت می‌گیرد یا برنامه همین افرادی است که در قالب «پان» یا ملی‌گرایان افراطی قصد پیشبرد منافع‌شان را دارند.

حق کار دارند
دکتر احمد نجاتیان: درباره حضور همکاران افغان در بخش بهداشت و درمان ایران، باید بگویم که اینها عمدتا همکارانی هستند که در ایران زندگی و تحصیل کرده‌اند و مدارک خود را از کشور ما دریافت کرده‌اند. طبق پروتکل‌ها آنها حق کار در ایران را ندارند؛ مگر اینکه از وزارت کار مجوز بگیرند. آنچه ما مطرح کرده‌ایم درواقع نگرانی از به‌کار‌گیری غیرمجاز اتباع افغانستانی بود. در کشور ما چیزی حدود 150تا 160هزار پرستار مشغول به‌کارند و تعداد پرستاران افغانستانی در میان این حجم از پرستاران ایرانی، عدد قابل‌توجهی نیست.

افغان‌ها خللی در بازار کار ایجاد نمی‌کنند
دکتر نجاتیان: بحث ما این بود که به‌عنوان یک امر انسان‌دوستانه به این قضیه بپردازیم؛ چراکه در حال حاضر پرستاران افغان خللی در بازار کار پرستاران ما ایجاد نمی‌کنند و آمدن پرستاران خارجی به ایران با این حقوق‌هایی که ما در‌ ماه به آنها می‌پردازیم (در حد 150تا 200دلار) منطقی نیست. اما پرستاران افغان شاغل در ایران در کشور ما متولد شده‌ و در اینجا زندگی و تحصیل کرده‌اند؛ بنابراین فقط دید انسان‌دوستانه به این قضیه هست و درخواست ما هم این بوده که اگر این افراد قرار است در ایران بمانند و کار کنند، ساماندهی شوند.

همه‌شان افغان نیستند
دکتر میرخانی: بهتر است زمانی که صحبت از پزشکان افغانستانی می‌کنیم بگوییم اتباع، چراکه دایره خیلی گسترده‌تر از افغانستانی‌هاست و همسایه غربی ما را هم شامل می‌شود. امکان پیگیری حقوقی و انتظامی از تخلفات پزشکان و پرستاران اتباع خارجی را به‌راحتی داریم؛ به این معنا که اگر شکایتی بیاید که فلان پزشک به من اسائه‌ادب کرده یا هرگونه قصور و تقصیری داشته برای وی پرونده تشکیل و مانند سایرین به آن رسیدگی می‌شود. در شرایطی که موج‌هایی در کشور ایجاد می‌شود که گاهی می‌توان به‌درستی آن را افغان‌ستیزی نام گذاشت که کرامت انسان‌ها را هم زیر سؤال می‌برد، با این حال ما شاهد آنچنان گزارش‌ها و شکایت‌هایی از عملکرد پزشکان و پرستاران افغانستانی نیستیم.

دنیا این را حل کرده
دکتر احمد نجاتیان: اینکه ما پرستار خارجی بگیریم یا نگیریم را دنیا حل کرده است. امروز حق مهاجرت به‌عنوان حقی قانونی شناخته می‌شود و اکنون آنقدر این اتفاق در سطح دنیا راحت شده که به آن Mobility (جابه جایی) می‌گویند. قطعا در 5 یا 10سال آینده با کاهش نیروی کار و سالمندی جمعیت مواجه خواهیم شد. آیا این موضوع نیاز ما را به پرستار و پزشک خارجی و افراد خارجی متخصص در سایر صنوف افزایش نمی‌دهد؟