برگزیده

استقبال تهران از میانجی هسته‌ای

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1404/08/28 - 21:46

دنیای اقتصاد/ متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشر در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

در آستانه برگزاری نشست فصلی شورای حکام درباره پرونده هسته‌ای ایران، تهران از آمادگی خود برای بررسی طرح مشترک چین و روسیه با هدف احیای همکاری‌ها با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خبر داده است. کمال خرازی با تایید این رویکرد اعلام کرد که تهران هر ابتکاری را که به بازتعریف رابطه با آژانس کمک کند، بررسی خواهد کرد؛ اقدامی که در بحبوحه تنش‌های اخیر، تعلیق توافق قاهره و افزایش فشارهای غرب صورت می‌گیرد و در بستر همسویی راهبردی ایران با محور مسکو-پکن قابل تحلیل است.

پیش از برگزاری نشست مهم شورای حکام درباره پرونده هسته‌ای ایران، تهران از آمادگی بررسی طرح میانجی‌گری چین و روسیه در زمینه احیای همکاری‌ها با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خبر داد. نشست فصلی شورای حکام در ماه نوامبر از امروز چهارشنبه برگزار شد و تا روز جمعه ادامه دارد.

طرح میانجی‌گری
رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ایران در گفت‌وگویی اعلام کرد که ایران آماده بررسی طرح میانجی‌گری چین و روسیه برای احیای همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. کمال خرازی در گفت‌وگویی بیان کرد که ایران آمادگی خود برای بررسی میانجی‌گری روسیه و چین به منظور احیای همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را ابراز کرده است. خبرگزاری ریانووستی گزارش داد که خرازی در گفت‌وگویی اختصاصی با این رسانه در پاسخ به اینکه آیا ایران، روسیه و چین را میانجی‌های احتمالی برای رسیدن به شکل جدیدی از همکاری‌ها میان تهران و آژانس می‌بیند، بیان کرد: «بله. اگر چنین طرحی پیشنهاد شود، ما آن را بررسی می‌کنیم.»

این در حالی است که پیش‌تر، ‌میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در وین، گفته بود که روسیه، چین و ایران در ۵ نوامبر گفت‌وگوی سه‌جانبه‌ای درباره مساله برنامه هسته‌ای ایران داشته‌اند. در همین رابطه، سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در دو تماس تلفنی با سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، درباره تعامل تهران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و برنامه هسته‌ای ایران گفت‌وگو کرد.

ابهام در همکاری با آژانس
ایران پس از حملات متجاوزانه آمریکا و رژیم صهیونیستی به تاسیسات اتمی آن در فردو، نطنز و اصفهان که تحت پوشش توافق جامع پادمانی ایران با آژانس قرار داشتند، با اعلام اینکه رافائل گروسی مدیرکل آژانس نتوانسته است به وظایف قانونی خود در حفاظت از این تاسیسات عمل کند و گزارش جانبدارانه او زمینه‌ساز این حملات متجاوزانه در ماه ژوئن شد، طبق مصوبه‌ای در مجلس شورای اسلامی همکاری با آژانس را به تعلیق درآورد.

در ادامه، تهران در قاهره با آژانس به توافقی درباره شیوه‌های جدید همکاری با این نهاد دست یافت که شامل ایجاد دسترسی آژانس به برخی تاسیسات اتمی ایران، به‌جز تاسیسات بمباران‌شده برای انجام دادن فعالیت‌های نظارتی بود. این در حالی است که عراقچی در ۱۱ اکتبر گفته بود که ایران اجرای توافق قاهره با آژانس را به تعلیق درآورده است. این اقدام پس از بازگردانی تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران با فعال‌سازی «سازوکار ماشه» از سوی تروئیکای اروپایی (آلمان، فرانسه و انگلیس) انجام شد. با این حال، تهران در آن زمان ‌بر آمادگی خود برای بررسی پیشنهادها در زمینه توافقی جدید با آژانس تاکید کرد. اگرچه تصمیم‌گیری درباره شکل تعامل با آژانس بر عهده شورای عالی امنیت ملی ایران است.

همسویی محور مسکو - پکن
تنش‌های ایران و کشورهای غربی در حالی ادامه دارد که تحلیلگران بر اهمیت روابط راهبردی ایران با روسیه و چین تاکید دارند. بر این اساس، رویکرد نگاه به شرق ایران نقش بازدارنده در برابر فشارهای هژمونیک غرب، به‌ویژه در زمینه برنامه هسته‌ای این کشور، دارد. در همین رابطه، رسانه‌ها تاکید دارند که نگاه به شرق تهران نه یک اتحاد، بلکه همسویی حساب‌شده‌ای با مسکو و پکن است، شراکتی که هدف آن مقاومت در برابر غرب براساس اصل منافع چندجانبه است.

با سرعت گرفتن تغییرات در توازن قدرت جهانی، منطقه به عرصه‌ای برای ترسیم مجدد صف‌بندی‌ها بین شرق و غرب تبدیل شده است. در این چشم‌انداز آشفته، روسیه و چین بیش از هر زمان دیگری به ایران نزدیک‌تر به نظر می‌رسند. ایران، به ویژه از زمان خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ و اعمال مجدد تحریم‌ها، خود را ناگزیر از «چرخش به سمت شرق» یافته است. این سیاست، راه را برای توافق‌نامه‌های همکاری استراتژیک بلندمدت با مسکو و پکن هموار کرده است که به‌وضوح با اصرار دو قدرت شرقی، در پیوستن تهران به سازمان همکاری شانگهای (SCO) و گروه بریکس به اوج خود رسیده است.

البته از یاد نباید برد که پکن در سال‌های اخیر تلاش کرده است تا روابط خود با ایران را به دقت تنظیم کند تا روابط رو به رشد خود با سایر کشورهای منطقه، به‌ویژه کشورهای عربی خلیج فارس، را مختل نکند. از سوی دیگر، کارشناسان معتقدند که مسکو می‌خواهد به‌عنوان یک قدرت بزرگ ضروری به نظر برسد و از موقعیت پرونده اتمی ایران برای ایجاد اهرم فشار برای خود، از جمله برای امتیازات احتمالی غرب در اوکراین و سایر عرصه‌ها، استفاده کند.