نگاهی به موشک های کروز هوا به دریای ایرانی

مشرق/ متن پيش رو در مشرق منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست روند توسعه و تنوع بخشي به تجهيزات موشکي کشورمان در بخش هاي مختلف، طي سالهاي گذشته با شتاب بيشتري همراه شده و در حالي که قبلا، رشد دستاوردهاي اين بخش در حوزه هواپايه، با رشد کمي همراه بود، اما در سنوات اخير، مي توان مضاعف شدن اين سرعت را کاملا رصد و مشاهده کرد. در جديدترين دستاورد اعلام شده در اين خصوص، اولين مجموعه توليدي موشک کروز ضد کشتي نصرهواپايه که توسط سازمان صنايع هوافضاي وزارت دفاع به توليد انبوه رسيده است، روز سه شنبه به نيروي هوايي ارتش تحويل شد. خط توليد اين موشک در دومين روز از هفته دولت (سوم شهريورماه) با حضور وزير دفاع کشورمان به بهره برداري رسيده بود و پس از گذشت مدت زماني کوتاه، تحويل آن آغاز شد. موشک کروز چيست و چه تاثيري در قدرت رزم کشورمان دارد؟ در پاسخ ابتدا بايد اشاره کرد که بسياري از موشک‎هاي هوا به سطح و سطح به سطح ساخته شده در واقع هواپيمايي با يک سرجنگي هستند زيرا پيکربندي آنها شباهت زيادي به هواپيما دارد. وجود بال به صورت ثابت يا باز شونده، پيشران هواتنفسي از نوع توربوجت يا توربوفن و از همه مهم‎تر نحوه پرواز غير بالستيک و يا کاملاً مشابه هواپيما از شاخصه‎هاي مشترک اغلب اين موشک‎ها است. اما اصلي‎ترين مشخصه اين نوع موشک‎ها پرواز در ارتفاع بسيار نزديک به سطح زمين و عموماً کمتر از 30 متري در فاز پيمايشي (کروز) از مراحل حرکت آن است که بخش بسيار زيادي از زمان پرواز آنها را شامل مي‎شود از اين رو اين موشک‎ها به نام کروز شناخته شدند بر خلاف تصور نادرستي که اين واژه را به قابليت هدايت در موشک نسبت مي‎دهد. اغلب موشک‎هاي کروز ساخته شده داراي سرعت‎هايي کمتر از صوت هستند اما برخي نمونه‎هاي جديد در بخش نهايي پرواز (فاز ترمينال) به سرعت مافوق رسيده و برخي نيز از ابتداي پرواز، سريع‎تر از صوت حرکت مي‎کنند. موشک‎هاي کروز از هواپيما، پرتابگر زميني، کشتي و زيردريايي شليک مي‎شوند و انواع مختلف آنها براي حمله به رادارها، کشتي‎ها و اهداف زميني توسعه يافته‎اند. برد نمونه‎هاي مختلف ساخته شده اين نوع موشک‎ها از چند ده کيلومتر تا چند هزار کيلومتر است. برخي از مهم‎ترين اجزاء مشترک همه اين موشک‎ها شامل پيشران راکتي براي نمونه‎هاي برد کوتاه تا متوسط و موتور جت براي نمونه‎هاي دوربرد، خلبان خودکار، ارتفاع‎سنج (براي اندازه‎گيري ارتفاع از سطح آب و پرواز در نزديکي آن) و جستجوگر هدف که عموماً از نوع راداري، تصويري يا حرارتي است. پس از جنگ تحميلي 8 ساله عراق عليه کشورمان و مشاهده عملکرد موشک‎هايي همچون هارپون در اختيار نيروي دريايي ارتش ايران، موشک فرانسوي اگزوست در اختيار عراق و نيز استفاده از موشک کرم ابريشم توسط هر دو طرف، سرمايه‎گذاري قابل توجهي در وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح براي طراحي، ساخت و توليد موشک‎هاي ضد کشتي با بردهاي متنوع خصوصاً انواع کروز که قابليت شليک از سه دسته اصلي پرتابگرها يعني شناورها، هواگردها و سکوهاي زميني را داشته باشند صورت گرفت که به ساخت خانواده اي قدرتمند از اين محصولات منجر شد که در ادامه، معرفي نمونه هاي هواپايه آن تقديم مي شود. نصر؛ تازه واردي با قدمتي زياد موشک کروز ضد کشتي نصر در زمره سلاح‎هايي با برد کوتاه تا متوسط قرار مي‎گيرد. اصلي‎ترين تفاوت اين موشک با نمونه هاي مشهوري چون کوثر و ظفر، ميزان بالاي سرجنگي است که قدرت تخريب بسيار بالايي براي آن ايجاد مي کند. موشک 350 کيلوگرمي نصر-1 با برد دستکم 35 کيلومتر حاوي يک سرجنگي نيمه زرهي 130 کيلوگرمي بوده که در حدود 4.5 برابر سرجنگي موشک کوثر-3 است. پيش از اين، نمونه هواپرتاب اين موشک کروز روي هواپيماهاي جنگنده نظير اف-4 فانتوم نيروي هوايي ارتش نصب شده بود و در بازديد رئيس جمهور کشورمان از نيروي دريايي سپاه در بندرعباس نيز يک بالگرد بل206 مجهز به يک موشک نصر در زير بدنه به نمايش درآمده بود. بالگردهاي ميل-17/171 نيروي دريايي سپاه نيز از نامزدهاي کاربري اين موشک هستند که مي‎توانند چندين فروند از آن را در جايگاه‎هاي دو طرف بدنه خود حمل نمايند. بديهي است پرتاب اين موشک از هواپيماهاي جنگنده از ارتفاع‎ها و سرعت‎هاي بيشتر باز هم به افزايش برد دورايستايي موشک منجر خواهد شد. نور؛ مشهورترين موشکي که به قلب تاريکي مي زند موشک ضد کشتي و کروز نور از اولين نمونه‎هاي موشک‎هاي کروز ساخت کشورمان بود که در سال‎هاي دهه 1370 به خدمت نيروهاي مسلح کشورمان در آمد. موشک نور با طول 6.38 متر که 1.24 متر آن مربوط به موتور راکتي اوليه است، 715 کيلوگرم جرم داشته که 175 کيلوگرم آن مربوط به سرجنگي نفوذگر نيمه زرهي موجود در آن است. برد اين موشک 120 کيلومتر بوده و مي‎تواند با سرعت نزديک به 0.9 ماخ پرواز کند. علاوه بر ناوچه‎ها و ناوهاي نيروهاي مسلح، هواناوهاي BH-7، بالگردهاي ميل-17/171 و هواپيماهاي جنگنده مانند اف-4 فانتوم از جمله تجهيزات نيروهاي دريايي سپاه و ارتش و نيروي هوايي ارتش هستند که اين موشک را به کار مي‎برند. در فواصل نزديک هدف، موشک ارتفاع خود را به چند متري سطح آب مي‎رساند تا کار شناسايي و درگيري دشمن با آن سخت شده و موشک به بخشي از هدف که نزديک آب است اصابت کند که سبب ايجاد بيشترين آسيب در هدف شده و احتمال غرق شدن آن را افزايش مي‎دهد. با توجه به اينکه استفاده از موشک هاي کروز دريايي در جنگنده ها و بالگردهاي رزمي از جمله تکنيک هايي است که براي مقابله با تهديدات دريايي دشمن، همواره مد نظر فرماندهان و متخصصان صنعت دفاعي کشورمان بوده، پروژه «قائم» توسط نيروهاي مسلح کشورمان به اجرا درآمد که منجر به تجهيز جنگنده هاي ارتش به موشک هاي 120 کيلومتري هوا به سطح «نور» شد. قادر؛ شليک کن- فراموش کن در 200 کيلومتري هدف موشک قادر نمونه‎اي جديد از موشک نور است که برد آن افزايش يافته است. قادر با بهره‎مندي از ساختار و طراحي مشابه و حتي ابعاد نزديک به نور، دستکم 220 کيلومتر برد دارد. در واقع به نظر مي‎رسد متخصصان صنعت موشکي کشور براي توليد موشک قادر از نظر فيزيکي تنها کمي طول موشک نور را افزايش داده باشند. قطر و بال‎هاي دو موشک نيز مشابه هم هستند و اين مشابهت بالاي دو موشک، قيمت تمام شده موشک جديد را به ميزان قابل توجهي کاهش مي‎دهد. از توانمندي‎هاي اعلام شده براي موشک قادر بايد به سامانه خلبان خودکار ديجيتال، سامانه ناوبري با دقت بالا، امکان برنامه‎ريزي موشک قبل از شليک، امکان هدفگيري اهداف با سطح مقطع راداري پايين، رادار پيشرفته با قابليت مقابله با جنگ الکترونيک، آماده‎سازي و واکنش سريع موشک براي حمله به هدف و توانايي ضربه زدن به اهداف ساحلي علاوه بر هدف‎هاي شناور اشاره کرد. موشک قادر نصب شده زير بال هواپيماي اف-4ئي ارتش به گزارش مشرق، موشک قادر نيز مانند نور از سکوهاي متحرک ساحلي، ناوچه‎ها و ناوشکن‎ها، هواپيماهاي جنگنده و بالگرد ميل-17/171 پرتاب مي‎شود. با توجه به پرواز اين موشک‎ها در ارتفاع بسيار پايين، رادار کشتي‎ها به طور مستقل از رادارهاي هواپايه و در بهترين حالت با در نظر نگرفتن سطح مقطع راداري کم موشک‎هاي نور و قادر از حدود 30 کيلومتري (با توجه به انحناي کره زمين) امکان رؤيت آنها را خواهد داشت و در اين صورت با توجه به سرعت اين موشک‎ها که بين 0.8 تا 0.9 ماخ (277 تا 312 متر بر ثانيه در سطح دريا در دماي 25 درجه سانتيگراد) است، دشمن تنها حدود 96 تا 108 ثانيه زمان براي واکنش خواهد داشت. کوثر را با کرار و شاهد بشناسيد اين موشک به عنوان يک سلاح ضد کشتي با پيشرانه راکتي سوخت جامد، سبک و برد کوتاه ساخته شده است. 3 گونه مختلف اين موشک دستکم در دو مؤلفه وزن و برد با هم تفاوت‎هاي محسوسي دارند. نمونه آخر يعني کوثر-3 با وزن 120 کيلوگرم و برد 25 کيلومتر داراي سر جنگي به جرم 29 کيلوگرم بوده و به سرعتي نزديک به 0.8 سرعت صوت مي‎رسد. بنا بر اطلاعات منتشر شده يکي از 3 گونه موشک کوثر داراي جستجوگر اپتيکي و يک نمونه هم از نوع راداري است. اين موشک سبک با نصب روي قايق‎هاي تندرو از جمله ذوالفقار و ساير شناورهاي تندرو نقش مهمي در افزايش توان تهاجمي آنها ايفا کرده است. علاوه بر تعدادي از جنگنده هاي نيروي هوايي ارتش در سالهاي قبل، طي سالهاي اخير بالگرد شاهد285 و پهپاد تهاجمي کرار نيز هر يک با دو فروند از اين موشک مشاهده شده‎اند. موشکي که «قاصد» براي جنگنده هاي ايراني آورد در رژه روز ارتش جمهوري اسلامي ايران در سال گذشته، موشکي ديگر از خانواده محصولات ايراني به نمايش درآمد که مشخصاتي همچون برد بالاي 100 کيلومتر و عملکرد کروز براي آن اعلام شد. اين موشک شباهت محسوسي به قاصد3 داشته اما به جاي يک پيشران راکتي از يک موتور جت بهره‎مند است. پيکربندي اين موشک نيز مشابه قاصد3 شامل 4 بال اصل در انتهاي بدنه مجهز به سطوح کنترلي و 4 بالک کوچک پايدار کننده نزديک دماغه بود. بال‎ها و بالک‎هاي اين موشک به شکل علامت ضربدر يا کراس قرار گرفته‎ بودند که از نظر ديناميک و کنترل پيچيدگي بيشتري نسبت به بالک‎هاي قرار گيرنده به شکل علامت بعلاوه يا پلاس (+) داشته اما کارامدي بهتري در شرايط مختلف دارند. ابعاد تخميني اين موشک شامل طول 5.3 متر، قطر بدنه اصلي 35 و دهانه بال 70 سانتيمتر بود. اين موشک نيز مانند سري بمب‎ها و موشک قاصد، موشک زوبين با سرجنگي 750 پوندي (حدود 340 کيلوگرم) و بمب يا موشک قدر با سرجنگي 907 کيلوگرمي از حسگر اپتيکي (دوربين نصب شده در دماغه) براي هدفگيري در فاز نهايي برخوردار بود. با توجه به اينکه يکي از مأموريت‎هاي قاصد3 درگيري با شناورهاي دشمن اعلام شده بود، اين موشک نيز با اتکا به سامانه هدفگيري اپتيکي در مأموريت‎هاي دريايي شامل انهدام شناورها و تأسيسات ساحلي و اهداف نزديک به دريا کاملاً مفيد خواهد بود. پيش از اين نيز اعلام شده بود که نهاجا در حوزه دريايي موفق شده با دستيابي به موشک‎هاي مشابه کروز که به توليد رسيده اهداف خود را مورد اصابت قرار دهد. در کنار اين موشک هاي مشهور و پر استفاده، برخي اشاره ها و نکات نيز توسط مسئولان دفاعي کشورمان مطرح شده است که به علت نبود مشخصات دقيق و کامل از اين سامانه ها، امکان معرفي و تحليل آنها وجود ندارد. به عنوان مثال، محمد اسلامي معاون وزير دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح در گفت‌وگوي خود در سال 93، با اشاره به اينکه ميراژهاي متعلق به کشورمان نوسازي شده‌اند و در مدار عمليات قرار دارنداعلام کرده بود که «کروزهايي که تا 300 کيلومتر برد دارند روي اين هواپيماها نصب مي‌شوند.» اين برد، با موشک قدير که نوعي کروز حمله به اهداف دريايي است، تطابق دارد اما به دليل عدم اعلام دقيق مشخصات موشک مذکور توسط معاون وزير دفاع کشورمان، نمي توان مستقلا آنرا تاييد و تشريح کرد. با توجه به نمونه هاي فوق، مي توان مطمئن بود سامانه‎هاي موشکي ضد کشتي و کروز ايراني که هر يک براي طيفي از اهداف و بردهاي مختلف توسعه يافته‎اند، در مجموع آرايه‎اي همگون از سلاح‎هايي دقيق، کارامد و با احتمال اصابت بالا را براي دفاع همه جانبه از سواحل و مرزهاي دريايي کشورمان به وجود آورده‎اند که توان آفندي نيروي هوايي ارتش را در اين حوزه کاملا برجسته و قابل اتکا مي کند. با کانال تلگرامي آخرين خبر همراه شويد telegram.me/akharinkhabar