چرا عربستان و قطر آشتی می‌کنند؟

 بحران ديپلماتيک در شوراي همکاري خليج فارس به پايان خود نزديک مي‌شود. احتمالا تا چند روز ديگر، اين بحران حل و روابط ديپلماتيک ميان دوحه و رياض مجددا برقرار خواهد شد. به گزارش فرارو، روز جمعه براي نخستين بار قطر به طور رسمي تاييد کرد که با عربستان مذاکراتي براي حل بحران قطع روابط ديپلماتيک انجام مي‌دهد. محمد بن عبدالرحمن، وزير امور خارجه قطر، در نشست گفتگو‌هاي مديترانه‌اي در رم، پايتخت ايتاليا، ضمن تاييد گفتگو‌ها با رياض، ابراز اميدواري که اين مباحثات به نتيجه برسد. وي گفت: «از يک بن بست در بحران خليج (فارس) به گفتگو درباره چشم انداز آينده درباره روابط منتقل شديم. با برادران در عربستان، گفتگو‌هايي در جريان است و اميدواريم به نتايج مثبت برسند.» از سوي ديگر، عادل الجبير، وزير مشاور عربستان در امور خارجي، درباره پايان يافتن بحران خليج فارس ابراز اميدواري کرد و در نشست گفتگو‌هاي مديترانه‌اي گفت: «ما هميشه مي‌گوييم با قطر تاريخ و سرنوشت مشترکي داريم... سياست‌هايي (در قطر) وجود داشت که بايد تغيير مي‌کرد و اميدواريم که تغيير کنند.» بحران قطع روابط چهار کشور عربي امارات، مصر، عربستان و بحرين با قطر در ژوئن ۲۰۱۷ آغاز شد. زماني که اين چهار کشور با متهم کردن قطر به حمايت از تروريسم، تمام روابط خود را با اين کشور قطع کردند. مدتي بعد، رسانه‌ها از ۱۳ شرط کشور‌هاي عربي براي برقراري دوباره روابط با قطر خبر دادند. دوري از ايران، اخراج نيرو‌هاي نظامي ترکيه از قطر، تعطيل کردن شبکه الجزيره و قطع حمايت از اخوان المسلمين از جمله شروط کشور‌هاي عربي براي پايان دادن به بحران قطع روابط بود. دوحه اين شروط را رد کرد و آن را تلاشي براي سلب حاکميت و تحت الحمايه کردن قطر دانست. حال، وزير خارجه قطر مي‌گويد در گفتگو‌هاي فعلي با عربستان حرفي از شروط سيزده گانه به ميان نيامده است. در يک ماه گذشته، نشانه‌هاي زيادي درباره احتمال پايان يافتن بحران قطر آشکار شده است. اخيرا وزير خارجه قطر، به طور محرمانه به رياض سفر کرد. سپس پادشاه عربستان از امير قطر براي حضور در نشست بعدي سران شوراي همکاري خليج فارس، که قرار است در دهم دسامبر برگزار شود، دعوت به عمل آورد. پيش از اين، صباح الخالد الصباح، نخست وزير کويت، که کشورش براي آشتي ميان رياض و دوحه وساطت مي‌کند، گفته بود که نشست بعدي شوراي همکاري خليج فارس، «ايستگاه مهمي در آشتي خليج (فارس)» خواهد بود. از آغاز بحران تاکنون، کويت و تا حدودي آمريکا، براي آشتي دادن قطر و عربستان وساطت کردند. اما در بسياري موارد وساطت‌شان به جايي نمي‌رسيد. هر بار يکي از طرفين تمايلي به مصالحه نشان نمي‌داد. اين بار، اما، ماجرا متفاوت است. ظاهرا هم عربستان و هم قطر، هر کدام بنا به دلايل خاص خود، رغبت آشکاري براي پايان دادن به بحران دارند. اين دلايل متعددي دارد. پشت پرده مصالحه سعودي - قطري يک دليل اين است که شرايط سياسي منطقه نسبت به سال ۲۰۱۷ تغيير کرده است. برخي ناظران بر اين باور هستند که در سال‌هاي منتهي به آغاز بحران شوراي همکاري خليج فارس، عربستان و قطر درگير يک رقابت سياسي شديدي بودند. عربستان، از وهابيت به عنوان ابزاري براي گسترش نفوذ خود استفاده مي‌کرد و قطر نيز براي افزايش نفوذ خود از گروه اخوان المسلمين حمايت مي‌کرد. اما اکنون، اين ابزار‌ها ديگر کارايي ندارند. عربستان، به رهبري محمد بن سلمان، وليعهد اين کشور، برنامه نوسازي اقتصادي و اجتماعي را دنبال مي‌کند و عملا ايدئولوژي وهابيت را کنار گذاشته است. دستگاه ديني و روحانيت روز به روز در عربستان با محدوديت‌هاي بيشتري مواجه مي‌شود. در مقابل، بر آزادي گروه‌هاي ليبرال و نوگرا افزوده مي‌شود. از سوي ديگر، اخوان المسلمين و ساير گروه‌هاي اسلامگرا که قطر به حمايت از آن‌ها متهم شده است، در بسياري از کشورها، جايگاه و نفوذ خود را از دست داده‌اند. در مصر، حداقل در کوتاه مدت، اميدي به بازگشت آن‌ها به قدرت وجود ندارد. اکثر گروه‌هاي مورد حمايت قطر در سوريه، به حاشيه رانده شده‌اند و در ساير مناطق، مانند سودان نيز گروه‌هاي اسلامگرا از قدرت کنار زده شدند. در نتيجه، قطر نيز آمادگي بيشتري براي محدود کردن حمايت خود از جريان‌هاي اسلامگرا دارد. چرا که هزينه کردن بر اين گروه، ديگر فايده چنداني ندارد. دليل ديگر، احتمالا به مسابقات جام جهاني ۲۰۲۲ مربوط مي‌شود که در قطر برگزار خواهد شد. قطر يک شبه جزيره است و يک راه به سمت خشکي دارد که با عربستان است. افزون بر اين، امارات و عربستان حريم هوايي خود را به روي قطر بسته‌اند. برگزاري جام جهاني در چنين شرايطي بسيار دشوار است. از سوي ديگر، عربستان نيز در پي کاستن از مشکلات خارجي است. به موازات آشتي با قطر، سعودي‌ها به طور جدي سعي مي‌کنند با حوثي‌هاي يمن هم به يک توافق صلح برسند. با روي کار آمدن محمد بن سلمان در عربستان، اين کشور ابتدا يک سياست به شدت تهاجمي در پيش گرفت. روابط با ايران و قطر را قطع و به يمن حمله کرد. همزمان، از بسياري از گروه‌هاي مسلح سوري حمايت سياسي و تسليحاتي به عمل آورد. به روي کار آمدن عبدالفتاح السيسي در مصر کمک کرد. اما در چند سال گذشته، معلوم شد که بسياري از سياست‌‎هاي تهاجمي عربستان نتيجه عکس داده است. جنگ يمن هنوز در جريان است و به يکي از بزرگترين فجايع بشري جهان تبديل شده، بشار اسد هنوز در قدرت است و قطر هم با بسياري از شروط عربستان مخالف است. از اين رو، به نظر مي‌رسد سعودي‌ها در پي بازنگري در سياست خارجي خود هستند. سواي همه اينها، آمريکا همواره کشور‌هاي شوراي همکاري خليج فارس را براي تشکيل يک جبهه واحد عليه ايران تحت فشار قرار داده است. آمريکا مايل است که اين کشور‌ها به ائتلاف دريايي‌اش در خليج فارس بپيوندند. عربستان، امارات و بحرين، به اين ائتلاف پيوسته‌اند. اين اواخر، همزمان با مطرح شدن احتمال مصالحه کشور‌هاي عربي، گزارش‌هايي درباره پيوستن قريب الوقوع کويت و قطر به ائتلاف دريايي آمريکا در خليج فارس منتشر شده که احتمالا نشانه ديگري از نزديکي قطر به عربستان است. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد

---

بازار

---