معمای ردپای مشکوک حیات در سیاره زهره

جام جم/متن پيش رو در جام جم منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

دکتر محسن شادمهري دانشيار گروه فيزيک دانشگاه گلستان/ نامش «فسفين» است؛ مولکولي با ساختاري نسبتا ساده متشکل از سه اتم هيدروژن و يک اتم فسفر. خاستگاه اين مولکول کم‌و‌بيش روي زمين  شناخته شده است. فعاليت‌هاي زيستي يا برخي فعاليت‌هاي صنعتي بشر مي‌تواند به توليد اين مولکول منجر شود. تا امروز هيچ سازوکار شناخته‌شده ديگري براي توليد اين مولکول کشف نشده است. همين واقعيت سبب شد که کشف فسفين در جو غليظ و اسيدي سياره «خواهرخوانده» زمين، يعني زهره به‌سرعت در صدر خبرهاي علمي جهان قرار  بگيرد. اگر وجود فسفين نمي‌تواند خاستگاه غيرزيستي داشته باشد، آيا به اين معناست که بشر براي نخستين بار نشانه‌اي از وجود حيات فرازميني يافته است؟! آن هم در همسايگي‌اش، يعني در سياره زهره؟
اکنون معماي بزرگ، خاستگاه اين مولکول است. در زمين حضور اين مولکول نتيجه فرآيندهاي زيستي است؛ در زهره چطور؟ اين گروه از دانشمندان سناريوهاي مختلفي را با توجه به دانش فعلي مورد بررسي قرار دادند. ازجمله فعاليت‌هاي جوي سياره زهره يا فعاليت‌هاي اعماق اين سياره، نظير آتشفشان‌ها. ولي هيچ‌يک از نظريه‌هاي ارائه‌شده نتوانست توجيه‌گر حضور مولکول فسفين باشد. اين شد که در مقاله تحقيقاتي اين گروه که در مجله نيچر منتشر شد، احتمال وجود گونه‌اي از حيات به عنوان خاستگاه مولکول فسفين مطرح شد.
البته بايد توجه داشت گرچه اين يافته حيرت‌انگيزي است، ولي نمي‌توان زود قضاوت کرد. هنوز اطلاعات دانشمندان در مورد جو، شيمي سياره زهره و فعاليت‌هاي دروني‌اش چندان زياد نيست. شايد فرآيند طبيعي ناشناخته‌اي عامل پيدايش مولکول فسفين باشد. به همين دليل مطالعات گسترده بعدي مي‌توانند بسيار تعيين‌کننده باشند. حدود 24 سال قبل هم در مريخ شواهدي به‌دست آمد که به عنوان فسيل گونه‌اي از حيات تعبير شد. موجي از خبر و شگفتي ايجاد شد. اما تحقيقات سال‌هاي بعدتر نشان داد اين عارضه پيدا شده صرفا نتيجه يک فرآيند طبيعي شيميايي بوده است.
اما کشف فسفين در جو سياره زهره، بدون ترديد باعث مي‌شود مأموريت‌هاي آينده فضايي براي مطالعه اين سياره بيش از پيش مورد توجه قرار گيرد. قرار است در سال 1405، روسيه فضاپيماي وِنِرا-دي را که شامل يک مدارگرد و يک سطح‌نشين است  براي مطالعه سياره زهره به فضا پرتاب کند. طي يک دهه آينده هم سازمان فضايي اروپا، فضاپيمايي تحت عنوان اينويژن (EnVision) را براي مطالعه زهره در نظر دارد. ناسا هم طرح دو فضاپيما را در دست بررسي دارد. به نظر مي‌رسد با کشف مولکول فسفين در سياره زهره، دوره نويني براي مطالعه اين سياره در هم پيچيده در ابرهاي اسيدي آغاز شده است. در آينده‌اي نه‌چندان دور شاهد تحولات شگرفي خواهيم بود.

---

بازار

---

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar