ایران و آمریکا؛ نقطه سرخط

عصر ايران

بروزرسانی 1399/09/05 - 22:48

عصر ايران/متن پيش رو در عصر ايران منتشر شده و انتشار آن در اخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

مهرداد خدير/ کمتر از 24 ساعت پس از سخنان آيت‌الله خامنه‌اي که در ديدار با رييس جمهوري و ديگر اعضاي شوراي عالي هماهنگي اقتصادي گفته بودند «چند سال مذاکره کرديم اما بي‌نتيجه بود» حسن روحاني، رييس جمهوري جديدِ آمريکا را به بازگشت به دوران قبل از دونالد ترامپ دعوت کرده و گفته است: «ايران و آمريکا به 4 سال قبل بازگردند ولي اين طور هم نيست که برنامه‌اي براي فردا نداشته باشيم».

اين سخنان نشان مي دهد که رهبري عالي نظام، مانند دوران ترامپ، مذاکره را منع نکرده‌اند و راهبرد کنوني «نه جنگ، نه مذاکره» نيست البته اميد بستن و گره زدن و شرطي کردن هم نيست. ضمن اين که اکنون توپ در زمين آمريکاست و به خاطر همين رييس جمهور روحاني گفته است: «تعهد در برابر تعهد، اقدام در برابر اقدام و کاهش تنش در برابر کاهش تنش».

نزديکان جو بايدن گفته‌اند او مي‌خواهد «دوربرگردان» کند و به همان نقطه‌هايي بازگردد که ترامپ منحرف شده بود.

به خاطر همين است که حسن روحاني خواستار بازگشت به 18 ارديبهشت 1397 (روز امضاي ترامپ پاي فرمان خروج آمريکا از برجام) نشده بلکه مي‌گويد به 20 ژانويه 2017 بازگرديم يعني اول بهمن 1395. روز روي کار آمدن ترامپ.

اگر قرار باشد بايدن به دوران ترامپ به مثابه کمانک (پرانتز) بسته شده در فاصله اول بهمن 1395 تا اول بهمن 1399 بنگرد شکل کار همان است که روحاني مي گويد: بازگشت به همان نقطه‌اي که ترامپ آمد.

سخنان روحاني واضح ترين پيام رسمي از جانب تهران و نشان دهندۀ عزم او براي احياي برجام در همين دولت است.

نگاهي به مواضع رييس جمهوري ايران در سه هفتۀ اخير و پس از پيروزي جو بايدن نشان مي دهد از لاک دفاعي و اکتفا به مباحث مرتبط با کرونا به تدريج بيرون آمده و واکنش خود او، معاون اول، رييس سازمان برنامه و رييس کل بانک مرکزي به سخنان رييس مجلس در اکتفا به متهم کردن مديريت داخلي و انکار آثار مخرب سه سال محاصره اقتصادي را مي‌توان در همين راستا ارزيابي کرد.

با اين حساب ايران پبام رسمي و علني خود را اعلام کرده است: مذاکره در چارچوب برجام و نه برجام جديد و بازگشت به همان نقطه‌اي که ترامپ، ديوار کشيد و منحرف شد.

شکل حقوقي برجام - اگرچه عملا معاهده و توافق و تعهد آور است- چنان که از نام آن برمي آيد «برنامه» است: «برنامه جامع اقدام مشترک». دونالد ترامپ اما مجال عمل به اين برنامه و استمرار آن را نداد. بنابراين ايران از جو بايدن انتظار دارد به نقطه اي بازگرديم که ترامپ نبود نه حتي نقطه اي که فرمان خروج صادر کرد.کانّه ترامپي نيامده است!

همان گونه که رييس جمهوري جديد آمريکا وعده داده به پيمان آب و هوايي پاريس بازمي‌گردد يا براي 11 ميليون مهاجر ساکن آمريکا هويت آمريکايي صادر مي‌کند و هر دو در واقع بازگشت به قبل از ترامپ است.

سال 88 و قبل از اعلام نتيجه انتخابات، نوشتم اگر رقيب احمدي‌نژاد به قدرت برسد، هم کاري دشوار در پيش دارد و هم آسان. دشوار به اين خاطر که طي 4 سال سياست‌هاي متفاوتي را به اجرا گذاشته و آسان به اين سبب که کافي است به دورۀ قبل از او برگردد و به عکس عمل کند.

اين نکته را دربارۀ جوبايدن هم مي توان گفت. دشوار است چون ترامپ به مسيري ديگر رفته بود و بايد به راه قبلي بازگردد و آسان است چون مسير قبل از ترامپ مشخص بوده و از همان جايي که خارج شده مي تواند بازگردد.

در اين ميان البته بايدن اين ملاحظه را هم دارد که نمي خواهد به دولت او به چشم دولت سوم باراک اوباما نگاه کنند و انگار همچنان اوباما رييس است و او کماکان معاون و کامالا هريس نيز نيز اين توصيف را نمي پسندد.