جای‌ خالی مرجع منتقد

اعتماد/ متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در اخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
 
اندکي بيش از ۶ ماه از انتخابات ۸۸ مي‌گذشت، جامعه هنوز آرام نگرفته‌ و چالش‌هاي پس از انتخابات پايان نيافته ‌بود که  ساعت يک بامداد روز يکشنبه ۲۹ آذرماه، چشم از جهان فروبست. آيت‌الله حسينعلي منتظري که از السابقون حصر بود، ۴ هزار و ۱۷ روز پيش درگذشت.در بسياري ديگر از حوادث و بزنگاه‌هاي ۱۱ سال گذشته جاي خالي او به وضوح در فضاي سياسي و اجتماعي احساس مي‌شود.

قائم‌مقام منتقد
کشاورز‌زاده نجف‌آبادي پس از طي دوران تحصيل به همان شيوه مکتبخانه‌اي و خانگي به حوزه علميه اصفهان رفت اما خيلي زود همچون بسياري از هم‌لباسانش به مرکز اصلي آموزش طلبگي و روحانيت يعني قم رفت و در حوزه علميه قم مشغول به تحصيل شد. آيات بروجردي، محقق داماد و علامه طباطبايي، شريعتمداري و بسياري ديگر از علماي بنام آن زمان از اساتيد او بودند اما او مانند برخي ديگر از روحانيون آن زمان براي حضرت آيت‌الله روح‌الله خميني در استادي اعلميت قائل بود. اين علقه قلبي به امام خميني(ره) و البته پذيرش زعامت او باعث شد آيت‌الله منتظري هم خيلي زود به جمع انقلابيون بپيوندد.

---

بازار

---

اگر سال ۱۳۴۲ را به عنوان مبدايي براي نهضت انقلاب اسلامي در نظر بگيريم، در تمام سال‌هاي پس از آن و تا زمان پيروزي انقلاب سابقه بارها و بارها دستگيري و زنداني شدن دارد. نوروز سال ۴۵ موقع پخش اعلاميه و سال ۴۶ پس از بازگشت از عراق و ديدار با آيت‌الله خميني بازداشت و پس از آن به مسجد سليمان تبعيد شد. هنوز زمان زيادي از پايان تبعيد نگذشته‌ بود که ساواک دوباره او را بازداشت کرد. مجازات تبعيد سال ۵۲ و ۵۳ بار ديگر براي او در نظر گرفته‌ و سال ۵۴ به اوين منتقل و در نهايت آبان ۵۷ با اوج‌گيري مبارزات انقلابي از زندان آزاد شد. فعاليت مبارزاتي آيت‌الله منتظري ارتباطي تنگاتنگ ميان او و امام خميني ايجاد کرد تا جايي که پس از آزادي، آيت‌الله خميني براي او پيامي فرستاد. ميزان مقبوليت و محبوبيت او ميان انقلابيون مذهبي آنقدر بود که در زمان تبعيد امام، او را به عنوان نماينده آيت‌الله خميني در ايران تلقي مي‌کردند.  اين نزديکي منجر به قائم‌مقامي آيت‌الله منتظري پس از انقلاب به رهبري آيت‌الله خميني شد؛ مقامي که البته ديري نپاييد.  اگرچه جايگاه قائم‌مقامي تا مدت‌ها به‌صورت رسمي و قانوني مطرح نبود، سال ۶۴ مجلس خبرگان رهبري آيت‌الله منتظري را در اين جايگاه قرار داد؛ کما اينکه پيش از آن نيز ايشان به عنوان نفر دوم حکومت در بسياري از عزل و نصب‌ها تاثيرگذار بود و امام ارجاعات فقهي بسياري به آيت‌الله منتظري مي‌داد. اين جايگاه اما باعث نشد ايشان سکوتي مصلحتي پيش گيرد و او سال‌ها از درون نظام يکي از منتقدان برخي رفتارها بود. 

محصور حامي محصوران
نقش تعيين‌کننده آيت‌الله منتظري در شکل‌گيري زيربناهاي قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران و همچنين «اصل ولايت فقيه» دو نقطه تاريخي و مهم زندگي سياسي او در اوان انقلاب است. در واقع او را از تئوري‌پردازان اصل ولايت فقيه مي‌دانند اما سير تفکر او در دوران حيات متحول شد. همين هم باعث شد که نتواند در چارچوب حاکميت به عنوان کارگزار نظام فعاليت کند.
درنهايت حوادثي که رقم خورد و مباحثي که مطرح شد، منجر به خلع او از قائم‌مقامي در سال ۶۸ شد. البته ارتباط آيت‌الله منتظري با سيدمهدي هاشمي و حمايت‌هاي او از هاشمي نيز در کنارگذاشته‌شدنش بي‌تاثير نبود. اما اين‌هم پايان انتقادهاي آيت‌الله منتظري نبود. اگرچه ايشان در سياست به حاشيه رانده شد اما همچنان سخنراني‌هايي تند و تيز داشت و هزينه آن حمله به بيتش، پايين کشيدن تابلوي دفترش و تشکيک به مرجعيتش بود. سال ۷۶ هم پس از سخنراني در مورد مرجعيت شيعه به منزل مسکوني و دفترش حمله و درنهايت به بهانه حفظ جان او به حصر رانده شد. ممنوعيت‌ها براي ملاقات و تحت‌الحفظ بودن اگرچه تا سال ۸۱ تداوم داشت، بعد از آن از شدت سختگيري‌ها کاسته شد. 

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar