برگزیده

توافق ایران و آژانس، نرمش در بزنگاه

ديپلماسي ايراني

بروزرسانی 1399/12/06 - 16:40

ديپلماسي ايراني/متن پيش رو در ديپلماسي ايراني منتشر شده و انتشار آن به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

صادق ملکي/ علي‌رغم موضع مجلس، توافق ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مورد استقبال محافل سياسي داخلي و خارجي قرار گرفته و سبب رفع نسبي نگراني ها در ابعاد مختلف سياسي، امنيتي و اقتصادي شده است. بي شک توافق با مديرکل آژانس نتيجه نرمشي غيراعلامي است که در صورت فراهم شدن زمينه ها نقطه آغاز براي خروج از بن بستي خواهد بود که رهايي از آن عامل ورود قدرتمند ايران به معادلات نه بر اساس رويا بلکه بر مبناي ظرفيت خواهد شد. رويدادي که بسياري از کشورها را آزرده خاطر خواهد کرد.

در اينکه توان هسته‌اي يک مولفه تعيين کننده قدرت است ترديدي وجود ندارد‌، لذا هر کس که آرزوي ايران اتمي را نداشته باشد بايد در ايرانيت وي شک کرد. اما علي‌رغم اين آرزو، در صحنه عمل واقعيت ها تلخي هاي عريان خويش را چنان به رخ مي کشد که راهي جز تن دادن بدان باقي نمي ماند. آرزوها در عرصه سياست و کشورداري جايي ندارند‌‌‌‌ و هرکَس و کشوري بدنبال رويا رفته، شکست و ناکامي نتيجه قطعي آن بوده است. همانگونه که جنگ، جنگ تا پيروزي به علت عدم درک مولفه‌هاي تاثيرگذار بر روند جنگ، منجر به پذيرش جام زهر شد، سياست هسته اي کشور نيز با عدم درک واقعيت حاکم بر نظام بين‌الملل، بعد از تحميل هزينه هاي سنگين بر کشور با دستور عمل نرمش قهرمانانه به پذيرش برجام منجر شد.

بايد اذهان کرد که خدشه وارد شدن و يا شکست برجام بيش از آنکه حاصل موشک پراني ها و يا خروج ترامپ از آن باشد، حاصل برداشت متفاوت دو عنصر اصلي آن، ايران و امريکا، نسبت به برجام بود.‌ از منظر تهران برجام يک پروژه بود، در حالي که واشنگتن به آن به عنوان آغاز يک روند مي نگريست. با روي کار آمدن دونالد ترامپ‌، وي از آن خارج شد اما ما مانديم تا کشور از خطرات بالاتر مصون بماند‌.

پس از خروج ترامپ از کاخ سفيد و آمدن بايدن با وجود اين که بازگشت آمريکا به برجام در دستور کار قرار گرفته اما اختلاف بينش نسبت به برجام همچنان مهمترين گره کور برجام است. واشنگتن همچنان برجام را آغاز يک پروسه مي بيند و ما همچنان به آن به عنوان يک پروژه نظر داريم‌‌‌.

با وجود تجربه هاي تلخ ديروز، امروز نيز ما همچنان درک درستي از ظرفيت هاي خويش و تاثيرات نهايي قدرت مسلط آمريکا بر معادلات نداريم و در بن بستي گرفتار شده ايم که راه پيش و پس را بر ما بسته است. با اين وجود اگر جنگ ها ميدان سنجش توان نظاميان است، بحران ها و بن بست ها در صحنه سياست، محل آزمون ميزان قدرت بازي سياستمداران است. توافق ايران و آژانس بين‌المللي انرژي نشان مي دهد راه ديپلماسي در جهت مديريت حل بحران با مدنظر قرار دادن منافع ملي گشوده شده و در رويکردي برد – برد با توجه به ظرفيت طرفين، با فراز و نشيب هايي به پيش خواهد رفت.

نکته آن که در ارتباط با موضوع برجام و رويکردهاي هسته‌اي اخير، پس از اظهارات وزير اطلاعات در ارتباط با تحت فشار قرار گرفتن ايران و امکان تغيير ريل در سياست هسته‌اي، برخي محافل با تعبير "يا رومي رومي يا زنگي زنگي" از اين تغيير ريل استقبال کردند. اين در حالي است که سرنوشت ملت و سرزمين تاريخي ايران را نمي توان با اين نگاه عاميانه به به ريسکي دچار کرد که با حيات و ممات کشور بازي کند.

ايران هسته‌اي براي هيچ کشوري اعم از قدرت هاي منطقه اي و فرامنطقه‌اي قابل قبول نبوده و گام نهادن بر اين مسير مقدمه چيني براي نابودي کشور است.

به يقين اگر سياست هاي کلان ايران در روابط بين‌الملل و منطقه اي به واقعيت هاي معادلات قدرت تن داده و به جاي اتخاذ سياست هاي سلبي وارد فاز ايجابي و تعاملي مي شد، امروز نه توان موشکي و نه سياست منطقه اي ايران در کنار برجام، بدين شکل در دستور کار مذاکرات نبود. بدانيم اصرار بر راه رفته و عدم تغيير سياست هاي گذشته ايران سبب خواهد شد فردا حقوق بشر و... دستور کار قدرت هايي شود که توانستند برجامي را مديريت کنند که ما بيش از آنان امروز به دنبال احياي آن هستيم.

فارغ از تاثيرگذاري دشمنان ايران در پديده ايران هراسي در نظام بين‌الملل، بخش مهمي از ايران هراسي حاصل رفتار ما بوده است.

کساني که نگاه مثبت به آزمايش هسته اي دارند بدانند که در اين مسير مشکل فتوا نيست، زيرا فتوا قابل تغيير و تفسير است. مهمترين چالش، ظهور ايران هسته اي، تغيير سطح منازعه به ابعادي جهاني و منطقه اي است. توان هسته‌اي يک قابليت استراتژيک است که تاثيرات تعيين کننده ژئوپلتيک دارد و رسيدن ايران به اين توان نه تنها براي غرب و منطقه بلکه براي روسيه و چين هم قابل قبول نخواهد بود.

قياس نکنيد در شاخصه هاي مختلف ما نه پاکستان نه کره شمالي هستيم.

تنهايي استراتژيک ايران اگرچه با تغيير رويکردها مي توانست فرصت ساز باشد اما امروز يک تهديد است و در شرايط دشواري که ايران قرار دارد بدانيم که آزمايش هسته‌اي بيش از تضمين امنيت ما‌، مخل امنيت و جدي‌ترين عامل خطر براي ايراني خواهد بود که قرن هاست بر جا ايستاده است. عقلانيت زمامداري حکم مي کند کاري نکنيم که بهانه هاي لازم براي رسيدن به گزينه هاي آخر پيش روي جهانيان در قبال ايران فراهم شود.

در حال حاضر تحريم ها مولفه هاي قدرت داخلي و خارجي ايران را به چالش جدي کشيده و هر کس که دغدغه ايران را دارد بايد با گام نهادن در مسير عقلانينت، به جاي تلاش براي تغيير فتوا در مورد بمب اتمي، تلاش کند زمينه ساز تغيير سياست هاي کلان کشور در جهت تن دادن به واقعيت هاي حاکم بر جهان شود‌. با درک شرايط خود در نظام بين‌الملل و منطقه آخرين رمق هاي کشور را با تکرار اشتباهات نگرفته و هوشيار باشيم که گرگ هاي پيراموني در انتظار فرصتند و ما بايد ميراث داران اميني براي ايران باشيم.