برگزیده

روایت "اکونومیست" از برندگان بزرگ جنگ اوکراین و روسیه

هم ميهن

بروزرسانی 1401/07/06 - 23:30

روایت "اکونومیست" از برندگان بزرگ جنگ اوکراین و روسیه

هم میهن/متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

جنگ اوکراین و روسیه، بازار جهانی انرژی سوخت را تغییر داد

اکونومیست| در سال 2017 قطر محدودیت 12ساله توسعه بزرگترین میدان گاز طبیعی جهان در خلیج فارس را برداشت و به دنبال آن اعلام کرد که قصد دارد به‌زودی با اجرای یک پروژه 30میلیارد دلاری به نام «توسعه میدان شمالی» یا nfe میزان برداشت گاز از این میدان مشترک با ایران را افزایش دهد.

میدان شمالی یا nfe قرار است تولید LNG قطر را از 77 میلیون تن به 110 میلیون تن در سال 2026 افزایش دهد. با اجرای این پروژه، تولید گاز قطر در مجموع به 152 میلیارد مترمکعب افزایش خواهد یافت. افزایش تولیدی که برخی منتقدان این پروژه را یک بازی خطرناک غیرقابل اجرا می‌دانند. قطری‌ها اما در واکنش به انتقادات گفته‌اند که فاز دوم این پروژه را هم قرار است در سال2027 با افزایش تولید 126 میلیون تنLNG به سرانجام برسانند.

مطالعات میدان شمالی قطر زمانی آغاز شد که بازار جهانی LNG به اشباع رسیده بود. در سال 2019 قطر LNG خود را با 49/5دلار mBTU به بریتانیا می‌فروخت که پایین‌ترین قیمت در یک دهه اخیر بوده است. یک‌سال بعد، با اعمال قرنطینه‌های کووید19 تقاضای گاز مجددا در بازار جهانی کاهش یافت و قیمت LNG قطر به 39/4دلار mBTU رسید که پایین‌ترین نرخ در تاریخ بازار گاز مایع محسوب می‌شود. آن روزها منتقدان پروژه nfe به شدت از برنامه قطر شاکی بودند، با این حال سعدالکعبی، وزیر انرژی قطر بر تصمیم خود اصرار داشت. استدلال او این بود که تا سال 2025 جهان دوباره خواهان گاز خواهد شد.

قراردادی که اخیرا قطر برای افزایش تولید گاز منعقد کرده، یک تغییر اساسی در سیستم تجارت جهانی انرژی ایجاد خواهد کرد. در سال‌های اخیر، اصول اصلی خریداران و فروشندگان سوخت در جهان بر مبنای نگرانی از تغییرات آب و هوایی حاکم بود، اما اکنون جنگ در اوکراین دوباره امنیت انرژی را تغییر داده است. در این برهه از زمان میزان عرضه انرژی نمی‌تواند پاسخگوی تقاضا باشد. در نتیجه باید منتظر بازاری باشیم که به لحاظ ساختاری با اهداف قبلی متفاوت است. در عین حال به‌زودی شاهد شکافی در تقسیم‌بندی ژئوپلیتیکی در حوزه انرژی خواهیم بود که از رشته کوه‌های اورال روسیه شروع شده و تا عربستان‌سعودی و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس امتداد می‌یابد؛ تقسیم‌بندی‌ای که فرصت‌های آربیتراژ بی‌سابقه‌ای را در بازار انرژی فراهم خواهد کرد.

چشم به راه سپیده‌دم
درکشاکش تغییرات انرژی دنیا سه منبع انرژی بیشترین اهمیت را دارند؛ نفت خام، فرآورده‌های نفتی و گاز طبیعی. در چشم‌انداز پیش روی بازار نفت، اوپک‌پلاس تصمیم گرفته که 100 هزار بشکه نفت در روز از تولید خود بکاهد. از ماه دسامبر هم کشورهای اروپایی واردات نفت خود از روسیه را متوقف خواهند کرد. وارداتی که در ژانویه گذشته 9/1میلیون بشکه در روز بوده است. توقف خرید نفت از روسیه توسط اروپایی‌ها برای روسیه که روزانه پنج میلیون بشکه نفت صادر می‌کند، زیان قابل توجهی خواهد بود. تحریم‌های اروپایی البته شامل مجارستان که روزانه 800 هزار بشکه از طریق خط لوله از روسیه نفت وارد می‌کند، نخواهد بود، هرچند این اطمینان هم از طرف روس‌ها وجود ندارد که در میانه اختلاف با اتحادیه اروپا جریان نفت به سوی مجارستان را قطع نکند.

شرکت ریستاد انرژی بر این باور است که روسیه می‌تواند 75درصد از نفت خود را که اروپا آن را تحریم کرده، در بازار دیگری بفروشد. تغییر بازاری که البته از قبل در حال انجام است. واردات نفت خام اروپا از روسیه از ماه فوریه کاهش یافته و آمار کشتی‌هایی که از بنادر روسیه به سوی اروپا حرکت کرده‌اند، نشان می‌دهد که اروپا به تدریج در حال کاهش خرید نفت از روسیه است. از سویی اروپا مصمم است که مسیر خرید نفت خود را هم تغییر دهد. به‌زودی شرکت‌های بیمه اروپایی از ارائه پوشش بیمه به کشتی‌هایی که نفت روسیه را حمل می‌کنند، منع خواهند شد. البته این ممنوعیت می‌تواند به نفع شرکت‌های بیمه هند و چین باشد. اما برای کشورهای آفریقایی که در ماه آگوست 200 هزار بشکه نفت از روسیه وارد کردند، دردسرساز خواهد شد.

روسیه در حال حاضر نفت خام منطقه اورال خود را با 20 تا 30 درصد تخفیف نسبت به قیمت‌های جهانی به فروش می‌رساند. پیش‌بینی‌ها حکایت از آن دارد که این میزان تخفیف ممکن است بیشتر هم شود. اگر روسیه بتواند در مذاکره با کشورهای آسیایی برای فروش نفت طی قراردادهای بلندمدت به توافق برسد، در آن صورت، هم چشم‌انداز قیمت نفت در آسیا پایین می‌آید و هم تولیدکننده‌های درجه دوم مانند آنگولا، برزیل، نروژ و ونزوئلا این فرصت را به‌دست می‌آورند که نفت خود را راهی اروپا کنند. تا به امروز اروپا نیاز خود را از طریق کشورهای حاشیه خلیج‌فارس تامین کرده است. ماه گذشته اروپا با خرید 2/1میلیون بشکه و آمریکا با 6/1میلیون بشکه نفت در روز رکورد خرید را از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس شکستند.

سال آینده، اروپا بدون نفت روسیه شرایط سختی دارد. اروپا ممکن است بیشتر به نفت آمریکا نیاز داشته باشد به این دلیل که سهمیه‌های اوپک‌پلاس برای خلیج فارس قابل تغییر نیست. عراق و کویت در حال حاضر کمتر از توافق اوپک تولید می‌کنند. فقط عربستان سعودی و امارات بیشتر از توافق تولید دارند؛ رقمی در حدود 8/1میلیون بشکه در روز. اما آنها نگران هستند که کاهش رشد اقتصاد جهانی باعث کم شدن تقاضا برای نفت شود. به همین دلیل هم تمایل به تضعیف روسیه ندارند. در واقع تلاش تولیدکنندگان عرب بود که روسیه به اوپک‌پلاس پیوست و حالا آنها نمی‌خواهند روسیه تضعیف شود. عرصه‌های محدود اوپک می‌تواند دوباره بازار نفت را دچار تلاطم کند.

از سویی، بازگشت ایران به بازار نفت هم کمک زیادی به اروپا خواهد کرد. ایران می‌تواند تولید نفت خود را به چهار میلیون بشکه در روز افزایش دهد، به‌شرط آنکه تحریم‌های سنگینی که ایالات متحده آمریکا علیه ایران وضع کرده، به حالت تعلیق درآید که این موضوع بعید به نظر می‌رسد.

جریان‌های جدید
فقط 37 درصد از تجارت جهانی LNG از طریق قراردادهای کوتاه‌مدت یا معاملات لحظه‌ای انجام می‌شود و مابقی در قراردادهای بلندمدت برای یک دهه یا بیشتر به فروش می‌رسد. در حال حاضر اروپا بیشترین تقاضا را برای LNG دارد. آمارها نشان می‌دهد که ماه گذشته 70 درصد از LNG تولیدی دنیا به سمت اروپا رفته است که در مقایسه با سال گذشته 38 درصد بیشتر است. اما به‌زودی جنگ مناقصه‌ها برای LNG شدیدتر می‌شود، زیرا خریداران آسیایی هم وارد بازار می‌شوند تا برای زمستان LNG ذخیره کنند. در رأس آنها چین قرار دارد که به تازگی از قرنطینه‌های کووید خلاص شده است.

به نظر می‌رسد که در این رقابت خرید LNG سر روسیه بی‌کلاه بماند. زیرا خط لوله‌ای که از غرب روسیه به چین وصل می‌شود، به اندازه خط لوله انتقال گاز روسیه به اروپا نیست. اگرچه اخیرا روسیه با چین و مغولستان برای فروش 50 میلیارد مترمکعب گاز تا سال 2030 مذاکره کرده، اما سخت به نظر می‌رسد که چین خود را به یک تامین‌کننده سوخت غیرقابل اطمینانی مثل روسیه متصل کند. روسیه فقط در صورتی می‌تواند برای مازاد گاز خود مشتری پیدا کند که تولید LNG را افزایش دهد، اما به دلیل تحریم‌ها این کشور از فناوری لازم برای تبدیل گاز به LNG محروم است.

مانع اصلی در تجارت گاز، تعیین قیمت LNG است. هرچند الکعبی، وزیر انرژی قطر گفته که قطر هرگز بخشی از کارتل انرژی شبیه اوپک نخواهد شد، اما به نظر می‌رسد قیمت‌گذاری روی گاز در مسیری قرار گرفته که LNG این کشور تبدیل به یک شاخص جهانی شده است. در کنارآن آمریکا جایگاه خود را به عنوان صادرکننده سوخت‌های فسیلی تثبیت کرده و استرالیا هم با فروش بیشترLNG به چین، ژاپن و کره جنوبی در حال محکم کردن جای پای خود است. در این میان اما چشم‌انداز مثبت متعلق به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس است.

عربستان سعودی و امارات حالا به اندازه کافی روابط خود را با اروپا محکم کرده‌اند که بتوانند درخواست‌های تولید بیشتر از سوی آمریکا را رد کنند. به همان اندازه که روسیه به دلیل کمبود تکنولوژی برای صادرات LNG رنج می‌برد، چشم‌انداز در آسیا رو به بهبود است؛ آن هم در بازاری که به طور فزآینده‌ای سیاسی شده و شهرت شهرهای حاشیه خلیج‌فارس آنچنان گسترش یافته که تبدیل به محکی برای بازار انرژی شده‌اند؛ تا جایی که تاجران نفت از همه جای دنیا خود را به این بازارها می‌رسانند.

در نیمه اول 2022 روسیه 11 درصد از ترانزیت نفت در بندر فجیره امارات را به خود اختصاص داد و بخشی از این نفت به عنوان نفت امارات به فروش رفت. گری‌کینگ رئیس سابق بورس کالای دوبی می‌گوید: مرکز ثقل تجارت انرژی به سمت امارات در حال تغییر است و به همان نسبت هم معیارهای قیمت‌گذاری انرژی به سمت کشورهای حاشیه خلیج‌فارس تغییر جهت داده است. در این میان شاید قطر بزرگترین برنده باشد.

آخرین گزارش‌ها نشان می‌دهد که شرکت قطر انرژی پایانه‌های LNG غرب را در اختیار گرفته است. الکعبی می‌گوید که قطر تصمیم دارد بیش از 100 میلیارد دلار برای پروژه‌های پایانه بزرگ صادرات LNG، ساخت بزرگترین کشتی حمل LNG و دیگر بخش‌های توسعه این صنعت هزینه کند.

آژانس بین‌المللی انرژی چندی پیش پیش‌بینی کرده بود که اگر کشورها به تعهدات اقلیمی خود پایبند نباشند، تقاضای انرژی تا 2050 افزایش خواهد یافت. هرچند چنین شرایطی برای تغییرات اقلیمی وخیم است، اما برای کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به معنای ثروت بیشتر است. البته اگر بازارهای جهانی سقوط نکنند.