«ذهنچرانی»؛ زنگخطر اختلالات روانی

خراسان/ نشخوار فکری یا آنطور که در روانشناسی به آن اشاره میشود «ذهنچرانی»، یکی از نشانههای شایع در برخی اختلالات روانی است. به گزارش مهر، این فرایند شناختی که گاهی با واژه «بیشفکری» هم شناخته میشود، به خودی خود یک اختلال مستقل محسوب نمیشود، اما میتواند زنگ خطری برای وجود اختلالات جدیتری مانند افسردگی، اختلالات اضطرابی، وسواس فکری عملی و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) باشد. در شرایطی که فرد با یکی از این اختلالات مواجه باشد، نشخوار فکری بهعنوان یک علامت فعال میشود. در این حالت، فرد دچار اشتغال ذهنی مداوم با افکار منفی درباره گذشته یا آینده میشود.
این افکار، که اغلب بینتیجه و بیثمر هستند، به خستگی روانی، اختلال خواب و در نهایت کاهش کیفیت زندگی فرد منجر میشوند. در این حالت فرد ممکن است به طور مداوم احساس گناه، شکست، یا نگرانی از آینده داشته باشد، بدون آنکه توانایی توقف این افکار را داشته باشد یا راهحلی برای آنها پیدا کند. نشخوار ذهنی در بسیاری از اختلالات روانی مشاهده میشود.
در اختلال وسواس فکری عملی، فرد با افکار تکرارشونده در رنج است و برای کاهش اضطراب، رفتارهای وسواسی انجام میدهد. در اختلال اضطراب فراگیر یا فوبیا، اشتغال ذهنی با احتمالات منفی آینده شدت میگیرد. اگرچه نشخوار فکری بهتنهایی به اختلالات شدید روانی مانند جنون یا اسکیزوفرنی منجر نمیشود، اما در صورت درمان نشدن، میتواند زمینهساز پیامدهای جدی مانند افکار خودکشی یا اختلال شدید در عملکرد روزمره شود. باید توجه داشت که اسکیزوفرنی یک اختلال روانپریشی شدید با ویژگیهایی مانند توهم و هذیان است و با نشخوار فکری تفاوت بنیادین دارد. درمان نشخوار فکری، به درمان اختلال زمینهای بستگی دارد.
تشخیص دقیق این اختلالها تنها از عهده متخصص روانشناسی یا روانپزشکی برمیآید. یکی از مؤثرترین روشها برای درمان، درمان شناختی رفتاری (CBT) است که پروتکلهای مشخصی برای مداخلات درمانی در نشخوارهای ذهنی دارد. مدت درمان، بسته به نوع و شدت اختلال روانی متفاوت است و گاهی نیاز به جلسات منظم، دارودرمانی و همراهی اطرافیان دارد.