پنبه گلستان در مسیر نوزایی

ایرنا/ گلستان در دهه‌های قبل، قطب تولید پنبه کشور بود اما چالش‌هایی چون هزینه‌های بالای تولید، رقابت با محصولات پرسود و حمایت‌های ناکافی، این میراث ارزشمند را به حاشیه برد که اجرای طرح‌های نوین مانند کشت مکانیزه و ارقام زودرس، قرار است بار دیگر جایگاه تولید پنبه را بار دیگر به این استان بازگرداند.

در گذشته‌های نه‌چندان دور، گلستان نامی آشنا در عرصه زراعت پنبه بود، استانی که به واسطه تولید انبوه این محصول راهبردی، لقب قطب پنبه کشور را از آن خود کرده بود.

---

بازار

---

زمین‌های حاصلخیز این خطه، سالانه تا ۱۸۰هزار هکتار زیر کشت پنبه می‌رفت و این رقم، گواهی بر استعداد بی‌نظیر کشاورزی منطقه بود اما با گذر زمان، سایه چالش‌های متعدد بر این زراعت گسترده شد و از رونق آن کاست.

دوره طولانی کاشت تا برداشت، هزینه‌های بالای تولید، رقابت با محصولات پربازده‌تر، امکان کشت دو محصول در یک سال زراعی، حمایت‌های ناکافی و قیمت‌گذاری نامناسب خرید پنبه در مقایسه با سایر محصولات، انگیزه بهره‌برداران گلستانی را برای ادامه این مسیر کمرنگ کرد.

نتیجه آن شد که سطح زیر کشت پنبه در سال‌های اخیر به حدود ۱۰ درصد از ظرفیت پیشین خود تنزل یافت و تنها بهره‌بردارانی معدود، برای حفظ تناوب زراعی، همچنان به کشت این محصول وفادار ماندند.

زراعت پنبه در گلستان، در گذشته فرایندی طاقت‌فرسا و زمان‌بر بود. از اواخر فروردین‌ماه آغاز می‌شد و تا پایان پاییز ادامه می‌یافت.

بهره‌برداران منطقه، این روش سنتی را به دلیل هزینه‌های بالا و درآمد ناچیز، دیگر مقرون‌به‌صرفه نمی‌دانستند. با این حال، تلاش‌های محققان موسسه پنبه کشور در گرگان، افق‌های تازه‌ای گشود.

این موسسه با معرفی ۱۶ رقم تجاری پنبه، متناسب با شرایط آب و هوایی گوناگون و مقاوم به شوری و تنش‌های محیطی، تحول بزرگی ایجاد کرد.

چهار رقم از این ارقام با بهره‌گیری از فناوری هسته‌ای تولید شده‌اند و دوره رشد پنبه را از ۱۸۰ تا ۲۰۰ روز به ۱۱۰ تا ۱۴۰ روز کاهش داده‌اند که این کوتاه‌سازی دوره رشد، به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک، امکان صرفه‌جویی ۲ برابری در مصرف آب را فراهم آورده و امیدی تازه برای احیای این زراعت به ارمغان آورده است.

چالش‌های زراعت سنتی

با این وجود، برداشت وش پنبه در گلستان همچنان به روش دستی انجام می‌شود، روشی که نه تنها هزینه‌بر است، بلکه کیفیت محصول را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.

استفاده از پیش‌دامن‌های پلاستیکی توسط کارگران و کیسه‌های پلاستیکی برای جمع‌آوری و انتقال محصول، سبب ورود الیاف غریبه به پنبه می‌شود و از ارزش آن در بازارهای داخلی و خارجی می‌کاهد.

این چالش، کارشناسان موسسه تحقیقاتی پنبه و مسئولان زراعت گلستان را بر آن داشت تا به سوی برداشت مکانیزه گام بردارند. سرمایه‌گذاری در این حوزه، با همکاری بخش خصوصی، به عنوان راهکاری برای کاهش هزینه‌ها و ارتقای کیفیت محصول در دستور کار قرار گرفته است.

معاون بهبود تولیدات گیاهی جهادکشاورزی گلستان، در این باره گفت: ۴۰ درصد از هزینه‌های زراعت پنبه به مرحله برداشت اختصاص دارد و اجرای طرح مکانیزه می‌تواند نقش بسزایی در کاهش هزینه‌های تولید ایفا کند.

علی اکبر مهقانی افزود: برای سال کشاورزی جاری، برنامه‌ریزی برای کشت مکانیزه پنبه در سطح ۲ هزار هکتار انجام شده و هدف از این طرح، تشویق بهره‌برداران به بازگشت به زراعت این محصول راهبردی است.

به گفته وی، سهمیه زراعت پنبه در سال جاری برای گلستان ۲۹ هزار هکتار تعیین شده که پیش‌بینی می‌شود تا ۲۰۲ هزار هکتار از زمین‌های مستعد به این محصول اختصاص یابد و این در حالی است که در سال کشاورزی گذشته، تنها ۱۲ هزار و ۵۰۰ هکتار پنبه در این استان کشت شده بود.

مهقانی بر اهمیت پنبه به عنوان بهترین تناوب زراعی در گلستان تاکید دارد و معتقد است: این محصول نه تنها مواد آلی و کیفیت خاک را بهبود می‌بخشد، بلکه با ایجاد اقلیمی سرسبز، تامین بخشی از تغذیه دام، کاهش مصرف آب و ایجاد اشتغال و درآمد، نقشی کلیدی در کشاورزی پایدار منطقه ایفا می‌کند.

در همین راستا، رییس اداره پنبه و دانه‌های روغنی جهادکشاورزی گلستان، اجرای طرح کشت مکانیزه را فرصتی برای ایجاد شغل‌های جدید، به‌ویژه برای جوانان منطقه، و تقویت اقتصاد محلی می‌داند.

علی موسی‌خانی، به ایرنا گفت: این طرح، که با همکاری بخش خصوصی و بهره‌گیری از دانش کارشناسان موسسه تحقیقاتی پنبه طراحی شده، تمامی مراحل کاشت تا برداشت را در بر می‌گیرد و با پشتیبانی از کشاورزان در تامین نهاده‌ها و استفاده از ماشین‌آلات مدرن، گامی بلند در مسیر کشاورزی پیشرفته است.

کیفیت بالاتر با مکانیزاسیون

موسی‌خانی همچنین به مزایای برداشت مکانیزه اشاره کرد و افزود: این روش، مشکلات برداشت دستی، از جمله ورود الیاف غریبه را رفع می‌کند و کیفیت محصول را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد.

به گفته وی، این پروژه نه تنها به بهبود کیفیت پنبه کمک می‌کند، بلکه با کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی، پایه‌ای برای توسعه صنعت پنبه در گلستان فراهم می‌آورد و به الگویی برای کشاورزی حرفه‌ای تبدیل خواهد شد.

اهتمام به احیای زراعت پنبه در گلستان، تنها به تلاش‌های استانی محدود نشده است. رئیس کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس شورای اسلامی، در سفر اخیر خود به گلستان، بر ضرورت بازگشت این زراعت به روزهای اوج خود تاکید کرد.

محمدجواد عسکری در جمع مدیران کشاورزی استان اظهار کرد: احیای کشت پنبه در گلستان به عنوان یک اولویت در نشست‌های کمیسیون کشاورزی مجلس پیگیری خواهد شد.

وی با اشاره به سابقه کشت ۱۸۰هزار هکتاری پنبه در گلستان پیش از انقلاب، افزود: وظیفه داریم از این زراعت که منافع بسیاری برای استان و کشور دارد، حمایت کنیم.

عسکری همچنین از ۱۵ مکاتبه با رئیس‌جمهور و پنج دیدار حضوری برای احیای سازمان پنبه و دانه‌های روغنی خبر داد تا این سازمان بار دیگر عملیاتی شود.

گلستان با اقلیم متنوع، زمین‌های مستعد، وجود موسسه تحقیقات پنبه کشور، و زیرساخت‌هایی نظیر نه کارخانه پنبه‌پاک‌کنی و روغن‌کشی و دو واحد ریسندگی و بافندگی در علی‌آباد، ظرفیت‌های بی‌نظیری برای بازآفرینی صنعت پنبه دارد. در سال زراعی گذشته، بین ۲۵ تا ۳۰ هزار تن وش پنبه در این استان تولید شد، اما این رقم تنها بخشی از پتانسیل واقعی گلستان است.

برای احیای کامل زراعت پنبه در گلستان، راهکارهای عملی و منسجمی نیاز است. نخست، گسترش کشت مکانیزه باید با تامین ماشین‌آلات کوچک و مناسب برای مزارع یک تا دو هکتاری همراه شود تا بهره‌برداران خرده‌پا نیز بتوانند از این فناوری بهره‌مند شوند.

راهکارهای عملی توسعه

معرفی و ترویج ارقام زودرس و مقاوم به خشکی، مانند ارقامی که با فناوری هسته‌ای تولید شده‌اند، نیز می‌تواند با کاهش دوره رشد و مصرف آب، جذابیت کشت پنبه را افزایش دهد.

علاوه بر آن، توسعه زراعت به روش نشاء پنبه که امکان کشت دقیق‌تر و بهره‌وری بالاتر را فراهم می‌آورد، باید در اولویت قرار گیرد.

همچنین حمایت‌های مالی و یارانه‌ای، از جمله تامین نهاده‌های باکیفیت و خرید تضمینی با قیمت مناسب، می‌تواند انگیزه کشاورزان را برای بازگشت به این زراعت تقویت کند.

ایجاد زنجیره ارزش افزوده، از تولید پنبه تا صنایع نساجی و روغن‌کشی، هم می‌تواند با افزایش سودآوری، اقتصاد منطقه را پویاتر کند و در نهایت، آموزش و ترویج روش‌های نوین کشاورزی به بهره‌برداران، همراه با تقویت همکاری بین بخش خصوصی، دولت و مراکز تحقیقاتی، می‌تواند این مسیر را هموارتر سازد.

گلستان، با میراث درخشان خود در تولید طلای سفید، اینک در آستانه تحولی بزرگ قرار دارد. با اجرای طرح‌های نوین، حمایت‌های هدفمند و بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته، این استان می‌تواند بار دیگر به جایگاه شایسته خود در تولید پنبه دست یابد.

احیای زراعت پنبه نه تنها خودکفایی در این محصول راهبردی را تضمین می‌کند، بلکه با ایجاد اشتغال، توسعه اقتصادی و پایداری کشاورزی، آینده‌ای روشن برای گلستان و ایران رقم خواهد زد.

این هدف، با همت جمعی و برنامه‌ریزی دقیق، نه تنها دست‌یافتنی، بلکه گامی به سوی شکوفایی دوباره این خطه سرسبز خواهد بود.

آخرین خبر گلستان در اینستاگرام : Instagram.com/golestan_today

آخرین خبر گلستان در اینستاگرام :
Instagram.com/golestan_today