صد سالگی تاسیس حوزه نماد توسعه علوم دینی در کشور است

ایرنا/ قم - ایرنا - رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان اینکه صد سالگی تاسیس حوزه علمیه قم، یک مناسبت تاریخی و فرهنگی مهم و نماد پیشرفت و توسعه علوم دینی در ایران به شمار می‌آید گفت: این نهاد علمی، با تاسیس مرحوم آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری، پایه‌گذار تحول‌های شگرفی در عرصه فقه و اصول شد.

آیت‌الله محمد جواد فاضل لنکرانی در یادداشتی به همین مناسبت، تاکید کرد: مرحوم حائری با ورود به قم، روح تازه‌ای به این حوزه بخشید و در طول دوران حیات علمی خود، نه تنها شاگردان برجسته‌ای تربیت کرد، بلکه مبانی اصولی جدیدی نیز ارائه داد که آثار عمیقی بر علم اصول داشت.

---

بازار

---

وی همچنین نقش آیت‌الله حائری در شکل‌گیری و توسعه حوزه علمیه قم و تاثیر این شخصیت بزرگ در علم اصول را مورد توجه قرار داد و افزود: آیت‌ الله حائری با نبوغ و تلاش‌های خستگی‌ناپذیر خود، در کنار شاگردانش، از جمله حضرت امام (ره)، به ایجاد مبانی نوین در علم اصول پرداخته و بر تداوم این مسیر علمی نیز تاکید داشت.

عضو جامعه مدرسین با یادآوری اینکه مرحوم حاج شیخ در دومین هجرت خود به ایران با ورود به قم، جان تازه‌ای به حوزه علمیه بخشید افزود: مرحوم شیخ عبدالکریم حائری ابعاد متعدد و تاثیرهای گسترده‌ای در زمینه‌ های فقهی و حتی جریان‌ های سیاسی زمان خود داشت، از جمله مهم‌ترین دستاوردهایش، حفظ و توسعه حوزه علمیه قم بود.

وی ادامه داد: عمده بروز علمی حاج شیخ در علم اصول جلوه‌گر است، با توجه به استادان برجسته‌ای که در سامرا و نجف داشت و با در نظر گرفتن نبوغ و استعداد فوق‌العاده‌ای که در ایشان وجود داشت، می‌توان گفت همان‌طور که موسس حوزه علمیه قم در صد سال پیش بود، در علم اصول نیز موسس آرای جدیدی به شمار می‌رود.

فاضل لنکرانی خاطرنشان کرد: برخی از بزرگان اصول، همچون شیخ انصاری، آخوند خراسانی، مرحوم نایینی و مرحوم اصفهانی، که به تاسیس مبانی جدید در علم اصول پرداختند، را می‌توان در یک دسته‌بندی خاص قرار داد، مرحوم آیت‌الله شیخ عبدالکریم نیز باید در همین گروه دوم قرار گیرد، کسانی که نه تنها آرای دیگران را نقد و بررسی می‌کنند، بلکه خود صاحب مبانی جدید و مستقل در علم اصول هستند.

عضو جامعه مدرسین گفت: با نگاه به آثار مرحوم شیخ عبدالکریم و شاگرد بزرگ او، امام‌(ره)، به وضوح مشخص می‌شود که هر ۲ شخصیت، علاوه بر اینکه از موسسان بزرگ در علم اصول بودند، با ابتکارها و دیدگاه‌ های نوآورانه خود، این علم را به مرحله جدیدی از تکامل رسانده‌اند.

وی تصریح کرد: شیخ عبدالکریم حائری، موسس بزرگ حوزه علمیه قم و یکی از تاثیرگذارترین شخصیت‌های علم اصول، با نگاهی عمیق به مباحث اصولی، همواره تلاش کرده است تا قواعد عقلی را در چارچوب اصول فقه بگنجاند.

فاضل لنکرانی اضافه کرد: اما نقطه تمایز او از برخی متاخرین، از جمله حضرت امام، دقیقا در همین مساله است که امام به شدت مخالف ورود قواعد عقلی به مباحث اصولی بود.

وی در بخش دیگری از سخنان، با اشاره به تلاش شیخ عبدالکریم برای پیاده‌سازی قواعد عقلی در مباحث اصولی گفت: حضرت امام با نگاهی متفاوت، این رویکرد را رد می‌کرد و معتقد بود که نباید قیاس‌های عقلی به‌طور مستقیم وارد علم اصول شود، این دو دیدگاه، هرچند از دو روش متفاوت برخوردارند، اما هر دو نشان‌دهنده تاثیر عمیق آن‌ها در تطور و تحول علم اصول است.

رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار یکی از امتیازهای ویژه مرحوم شیخ عبدالکریم حائری را تاسیس مبانی اصولی جدید در علم اصول دانست و افزود: حائری با نبوغ خود و شاگردانی برجسته، مانند حضرت امام، نقش موثری در تحول های این علم ایفا کرد.

وی گفت: مرحوم شیخ عبدالکریم حائری به عنوان یکی از موسسان اصلی در مباحث اصولی شناخته می‌شود، او با گذراندن دوران علمی در سامرا و نجف، شاگرد بزرگان آن زمان بود و در نهایت در درس مرحوم آخوند خراسانی شرکت کرد، اما فراتر از جایگاه شاگردی، خود نیز موسس مبانی جدیدی در علم اصول شد و در ترویج و توسعه آن تاثیر چشمگیری داشت.

فاضل لنکرانی با بیان این مطلب که از دیگر دستاوردهای برجسته مرحوم شیخ عبدالکریم، تربیت شاگردانی مانند حضرت امام است بیان کرد: حضرت امام به ویژه در مباحث اصولی، پر از نوآوری و ابتکار بود، او در مقایسه با دیگران، مانند مرحوم آیت‌الله خویی، که خود در علم اصول در قله بود، ابتکارهای بیشتری در این زمینه داشت.

وی همچنین افزود: بنا به ادعای دقیق و مبتنی بر تحلیل علمی، حضرت امام در حوزه اصول، به‌خصوص در دوره اخیر، پر ابتکارترین شخصیت محسوب می‌شود.

رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار با ذکر اینکه اگر بخواهیم قضاوتی جامع درباره این صد سال داشته باشیم و کارنامه کاملی از این یکصد سال حوزه ارائه دهیم، باید محورهای زیادی را مورد توجه قرار دهیم گفت: یکی از این محورها، حضور حاج شیخ در قم است.

وی اضافه کرد: اگر کسی بخواهد، عظمت بازتاسیس قم را در صد سال پیش بررسی کند، باید تاریخ آن زمان ایران را مورد توجه قرار دهد.

فاضل لنکرانی یادآور شد: برای بررسی کامل این دوران صدساله باید دید چه تحول هایی در حوزه اتفاق افتاد تا به انقلاب اسلامی منتهی شد.

وی گفت: اگر بخواهیم عظمت این یکصد سال را به تصویر بکشیم، باید همه این ابعاد را مورد بررسی قرار دهیم، هم‌چنین تاریخچه انتشار مجله ها در حوزه معرفی شود.

وی ادامه داد: مراکز تبلیغی حوزه قبل و بعد از انقلاب و مبلغان تراز اول و استادان اخلاقی که قبل از حاج شیخ و بعد از حاج شیخ در این حوزه فعالیت داشتند نیز به مردم معرفی شوند.

وی با ذکر این مطلب که مرحوم حاج شیخ هنگامی که به قم آمد، زعیم حوزه شد گفت: زعیم به کسی گفته می‌شود که دارای تصرف و نفوذ اولی در خود حوزه و در میان مردم و مسوولان است.

فاضل همچنین تصریح کرد: زعیم بودن در هر زمان منحصر در یک نفر است، البته آیه و روایتی در خصوص این انحصار نداریم، اما به هر حال در یک زمان، حتی با وجود چند مرجع تقلید، تنها یک نفر از آنان زعیم است.

رئیس مرکز فقهی بیان کرد: مرحوم حائری، اگر به قم هم نمی‌آمد و در شهری دیگر سکونت می‌گزید، به اعتبار علمی او، حوزه در آن‌جا شکل می‌گرفت، بی‌تردید، عنایت های حضرت معصومه (س) نقش ویژه‏‌ای در شکل‌گیری و استمرار حوزه در قم داشته و دارد.

فاضل لنکرانی گفت: در یکصدمین سال حوزه ابداع های مرحوم حاج شیخ، آیات ثلاث و نیز مرحوم بروجردی و شاگردانش تا دوران معاصر در مسائل فقهی و مسائل اصولی استخراج شده و در کتابی تحقیقی گرد آید.

عضو جامعه مدرسین یکی از مباحث مربوط به حاج شیخ را بُعد سیاسی این شخصیت عنوان کرد و گفت: درست است که حاج شیخ در مساله ولایت فقیه بر حسب آنچه که در کتاب البیع و بعضی کتاب‌های دیگرش دارد، با امام هم‌نظر نیست، اما در اصل اینکه در زمان غیبت، مسلمان‌ها باید حکومت داشته باشند، با ایشان موافق است.

وی در ادامه افزود: هرچند معتقد نیست که حکومت را باید فقیه اداره کند، اما اصل اینکه مسلمان‌ها باید حکومت داشته باشند و قوانین آن نیز اسلامی باشد، مورد قبول حاج شیخ بوده است.

استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: مرحوم حاج شیخ درباره اهل بیت معتقد بود، آنان همانند رسول‌خدا منصوب از طرف خداوند هستند، اما در خصوص زمان غیبت ایشان معتقد است که دیگر نصبی وجود ندارد، پس در این دوران، آن اموری که برای شارع مطلوب است را باید خود مسلمان‌ها عهده‌دار شوند.

فاضل لنکرانی تاکید کرد: این‌که بگوییم حاج شیخ گفته باشد، ما اصلا کاری به سیاست نداریم و دولت و حاکم جائر هر کاری می‌خواهد بکند، حرف غلطی است که متاسفانه در کلمه های برخی از افراد به‌بهانه همین یکصدمین سال حوزه، مطرح شده است.

وی تصریح کرد: مرحوم حاج شیخ مساله اداره امور مسلمان‌ها را به‌عنوان امور حسبیه قبول دارد، بنابراین هر کسی صلاحیت دارد و می‌تواند، متصدی این امور بشود، باید متصدی بشود، از این رو ایشان حکومت را شان خاص فقیه نمی‌داند، بلکه در زمان غیبت، حکومت را از وظایف عمومی مسلمانان می‌داند و این فرق دارد با اینکه بگوییم، اصلا در زمان غیبت حکومت به ما چه ربطی دارد.

وی ادامه داد: از سوی دیگر، ولایتی که حاج شیخ برای رسول‌خدا قائل است، نه‌ تنها ولایت بر اجتماع که ولایت بر شخص را نیز شامل می‌شود.

فاضل لنکرانی با بیان اینکه صد سال پیش در حوزه فردی مانند مرحوم حاج شیخ عبدالکریم به همه‏ مشکل ها اشراف دارد و راهکاریی از اسلام برای حل مشکلات ارائه می‌دهد گفت: حکومت رضاخان در آن دوره، به‌سرعت به دنبال حذف دین از زندگی مردم بود، از این‌رو با ظواهر دینی به مبارزه می‌پرداخت و تلاش می‌کرد، نشانه‌ها و شاخصه‌های دینی را از مردم بگیرد.

وی یادآور شد: رضاخان در ابتدا با هدف فریب مردم، در دسته‌های عزاداری حضور پیدا می‌کرد، اما پس از سفر به ترکیه، سیاستش در مورد مساجد، حسینیه‌ها و به‌ویژه حجاب تغییر کرد، اگر شرایط حاکم بر آن دوره را از نظر دور بداریم، نمی‌توانیم ارزش و عظمت حوزه و تاسیس آن را دریابیم.

همایش یکصدمین سال‌گرد بازتاسیس حوزه علمیه قم و بزرگداشت آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی(ره) موسس این حوزه، روزهای هفدهم و هجدهم اردیبهشت‌ماه جاری در مدرسه علمیه امام کاظم(ع) قم برگزار می‌شود.

شیخ عبدالکریم حائری یزدی معروف به آیت‌الله موسس در سال ۱۲۳۸ هجری شمسی در یزد متولد شد و در سال ۱۳۱۵ در قم دارفانی را وداع گفت و در حرم حضرت معصومه به خاک سپرده شد.