انقلاب داروسازی با mRNA: یک اسپری شاید به زودی قادر به مهار اکثر ویروس‌ها باشد

زومیت/ داروهای مبتنی بر mRNA ممکن است با فعال‌سازی بخش‌های کلیدی دفاع‌های ذاتی بدن در برابر عفونت، طیف وسیعی از ویروس‌ها را مهار کنند.

تصور کنید فقط با یک بار استفاده هفتگی از یک اسپری استنشاقی (شبیه اسپری آسم) بتوانید در برابر ویروس‌هایی که زمستان‌ها را برایتان سخت می‌کنند، محافظت شوید و حتی در صورت وقوع دنیاگیری جدید، نجات پیدا کنید.

---

بازار

---

این همان چشم‌انداز امیدوارکننده‌ای است که از آزمایش‌های حیوانی روی نوعی از درمان mRNA به دست آمده است که دفاع‌های ضدویروسی ذاتی بدن را فعال می‌کند. دوشان بوگونویچ از دانشگاه کلمبیا در نیویورک می‌گوید: «می‌توانید به آن به چشم یک ضدویروس همه‌منظوره نگاه کنید.»

تحقق کامل رویکرد ابداع دارویی که علیه همه ویروس‌ها موثر باشد، به توسعه بیشتر فناوری mRNA نیاز دارد. این درحالی است که هفته گذشته ایالات متحده بودجه ساخت واکسن‌های mRNA را به شدت کاهش داد و به گفته‌ی کارشناسان، این کاهش بودجه روی چنین تلاش‌هایی اثر منفی خواهد گذاشت.

گذشته از تولید آنتی‌بادی‌ها، بدن ما سازوکارهای دفاعی درونی فراوانی دارد. برای مثال، هنگام شناسایی عفونت ویروسی، سلول‌ها مولکول پیام‌رسانی به نام اینترفرون آزاد می‌کنند. اینترفرون حدود هزار ژن را فعال می‌کند و موجب تولید طیفی وسیع از پروتئین‌های ضدویروسی می‌شود که برخی مانع ورود ویروس به سلول می‌شوند و برخی دیگر از آزادشدن ویروس‌های تازه تولیدشده جلوگیری می‌کنند.

داروهای مبتنی بر mRNA ممکن است با فعال‌سازی دفاع‌های ذاتی بدن، طیف وسیعی از ویروس‌ها را مهار کنند.

هرچند پروتئین‌های مذکور به‌تنهایی همه ویروس‌ها را مهار نمی‌کنند، در کنار یکدیگر اثر چشمگیری دارند. مشکل آنجاست که ویروس‌ها و به‌ویژه ویروس‌های تنفسی، بسیار سریع تکثیر می‌شوند و می‌توانند از توانایی بدن برای بسیج دفاع‌های ذاتی پیشی بگیرند. اما اگر بدن زودتر آماده شود، تکثیر ویروس محدود شده و عفونت خفیف باقی می‌ماند.

اینترفرون در ابتدا امید زیادی به‌عنوان داروی ضدویروس عمومی ایجاد کرد، اما می‌تواند با عوارض جانبی شدیدی همراه باشد. به همین دلیل، تیم بوگونویچ به‌جای استفاده مستقیم از اینترفرون، زیرمجموعه‌ای از همان هزار پروتئین القاشده توسط اینترفرون را انتخاب کردند. آن‌ها ۱۰ پروتئین را انتخاب کردند و دستورالعمل ساختشان را در قالب mRNA به سلول‌ها رساندند. این روش باعث می‌شود پروتئین‌ها به‌طور موقت در داخل خود سلول ساخته شوند؛ در حالی‌که اگر پروتئین آماده به بدن داده شود، اندازه بزرگش مانع ورود کافی به سلول‌ها می‌شود. وقتی سلول‌های انسانی با ویروس‌های مختلف از جمله آنفلوانزا و زیکا آلوده شدند، این ترکیب mRNA توانست به‌طور مؤثر دفاع ضدویروسی سلول‌ها را تقویت کند.

سپس پژوهشگران ترکیب mRNA-ها را به ریه‌های همسترهای طلایی تزریق کردند. نتیجه چشمگیر بود: این ترکیب mRNA توانست حیوانات را در برابر ویروس SARS-CoV-2 (عامل بیماری کووید-۱۹) محافظت کند و تعداد ویروس‌ها را به شکل محسوسی نسبت به حیوانات درمان‌نشده کاهش دهد.

داروهای ضدویروسی موجود فقط روی ویروس‌های خاص اثر دارند. درمقابل، داشتن دارویی که بتواند طیف وسیعی از ویروس‌ها را مهار کند، دستاوردی عظیم خواهد بود.

به گفته بوگونویچ، برخی ترکیب‌های پروتئینی القاشده توسط اینترفرون ممکن است برای مقابله با ویروس‌های خاص مؤثرتر باشند، بنابراین همین رویکرد می‌تواند برای ساخت داروهای اختصاصی‌تر هم به‌کار رود.

کلید موفقیت، رساندن mRNA-ها به تعداد کافی از سلول‌های درمعرض خطر عفونت است و این همان بخشی محسوب می‌شود که هنوز به پیشرفت نیاز دارد؛ زیرا رساندن هدفمند mRNA به سلول‌های خاص به سختی انجام می‌شود.

آریس کاتسوراکیس از دانشگاه آکسفورد می‌گوید: «این موضوع هیجان‌انگیز است و می‌تواند به پیشرفت‌های بزرگی منجر شود، اما هنوز چندین گام با رسیدن به راهکاری عملی و همه‌کاره فاصله داریم. این پژوهش نشان می‌دهد فناوری mRNA فراتر از واکسن‌ها هم کاربرد دارد. متأسفانه روند فعلی در آمریکا درباره واکسن‌های mRNA قطعاً و به شکلی تلخ، پیشرفت در هر دو زمینه را کند خواهد کرد.»

بوگونویچ معتقد است، برخلاف باکتری‌ها که دربرابر آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم شده‌اند، ویروس‌ها به‌سختی می‌توانند دربرابر این نوع دارو مقاوم شوند، البته به‌شرط آنکه ترکیب شامل مجموعه‌ای از پروتئین‌های مختلف فعال‌شده توسط اینترفرون باشد که هر یک بخش متفاوتی از چرخه زندگی ویروس را هدف قرار دهند. این رویکرد ترکیبی پیش‌ از این در درمان اچ‌آی‌وی نیز بسیار موفق عمل کرده است.

پژوهش در مجله‌ی Science Translational Medicine منتشر شده است.

🔹"آخرین خبر" در روبیکا
🔹"آخرین خبر" در ایتا
🔹"آخرین خبر" در بله