کروموزوم Y در حال ناپدید شدن است؛ پایانی برای مردها؟

ديجياتو/ کروموزوم Y به نوعي نماد مردانگي است اما اين روزها در حال نقش باختن و ضعيف شدن است. اگرچه اين کروموزوم ژن SRY، تعيين کننده جنسيت پسر (XY) يا دختر (XX) را درون خود دارد اما ژن هاي خاص ديگري روي آن نيست و تنها کروموزومي است که براي زندگي الزامي نيست. از سوي ديگر، زنان بدون اين کروموزوم هيچ مشکلي پيدا نخواهند کرد. کروموزوم Y در طول زمان به سرعت تخريب شده. زنان حالا دو کروموزوم X دست نخورده و کامل دارند و مردان با يک کروموزوم X و يک کروموزوم تضعيف شده Y. اگر با همين روند تخريب ادامه پيدا کند، کروموزوم Y تا 4.6 ميليون سال ديگر به طور کامل از بين خواهد رفت. شايد مدت زماني بسيار طولاني به نظر برسد اما اگر بدانيد حيات از 3.5 ميليارد سال قبل روي کره زمين پديد آمده، متوجه مي شويد که 4.6 ميليون سال واقعا زمان زيادي نيست. کروموزوم Y هميشه اينطور نبوده. اگر به 166 ميليون سال پيش، زماني که اولين پستانداران پديد آمدند برگرديم، داستان کاملا متفاوت خواهد بود. کروموزوم Y ابتدايي در آن زمان هم اندازه کروموزوم X بوده و همه ژن هاي مشابه را در خود داشته. با اين حال، کروموزوم Y يک نقص بنيادي دارد. برخلاف همه کروموزوم ها که از آن ها دو کپي در سلول ها وجود دارد، کروموزوم Y فقط يک کپي داشته که از پدر به پسر انتقال يافته. وجود يک نمونه از کروموزوم Y يعني عدم امکان نوترکيبي ژنتيکي. نوترکيبي ژنتيکي به نوعي آميخته شدن ژن ها در هر نسل است که کمک مي کند تا جهش هاي ژني آسيب زننده از بين بروند. بي بهره از فوايد نوترکيبي، ژن هاي کروموزوم Y به مرور زمان از بين رفته و در نهايت از ژنوم حذف شدند. علي رغم اين فرآيند، دانشمندان اخيرا متوجه شده اند که کروموزوم Y براي جلوگيري از نابود شدن ژن هايش، مکانيسمي بسيار قابل قبول را به کار گرفته. براي مثال، در يک پژوهش دانمارکي که در PLoS Genetics به چاپ رسيده، بخش هايي از کروموزوم جنسي مردانه 62 نفر توالي يابي شد و متوجه شدند که اين کروموزوم به تغييرات عظيم ساختاري براي تقويت ژن متمايل است. همين پژوهش نشان داده که کروموزوم Y ساختاري غير طبيعي به نام پاليندروم مي سازد (تکه هايي از DNA که از هر دو طرف به يک شکل خوانده مي شود مثل کلمه کيک يا گرگ) و توالي هاي پاليندرومي باعث حفاظت DNA و جلوگيري از تخريب مي شوند. آن ها نرخ بالايي از وقايع تبديل ژني را در داخل توالي هاي پاليندرومي کروموزم Y ثبت کرده اند. در واقع اين وقايع مثل پروسه کپي و پيست است که اجازه مي دهد ژن آسيب ديده به وسيله نسخه بکاپ و سالمي که وجود دارد ترميم شود. با نگاه به ديگر گونه ها مي توان به اين نتيجه رسيد که تقويت ژن در کروموزوم Y يک قاعده عمومي در ميان همه جانوران است (کروموزوم Y در پستانداران و تعداد کمي از ديگر گونه ها وجود دارد). اين ژن هاي تقويت شده نقشي حياتي در توليد اسپرم و تنظيم نسبت جنسيت زاده هاي آن موجود ايفا مي کنند. پژوهشگران اخيرا در Molecular Biology and Evolution نوشته اند که اين افزايش تعداد کپي هاي ژن در موش ها نتيجه انتخاب طبيعي است. اما در مورد اين سوال که آيا کروموزم Y باقي مي ماند يا از بين مي رود، جامعه دانشمندان انگلستان به دو گروه تقسيم شده. عده اي معتقدند که مکانيسم دفاعي بسيار خوب عمل کرده و کروموزوم Y را ايمن نگه داشته. اما گروه ديگر مي گويند که همه اين پروسه ها فقط کمي براي کروموزوم Y زمان مي خرد و زمان زيادي طول نمي کشد تا شاهد از بين رفتن کامل آن باشيم. جني گريوز از دانشگاه لا تروب استراليا ادعا مي کند که اگر نگاه بلند مدتي داشته باشيم، از بين رفتن کروموزوم Y اجتناب ناپذير است، حتي اگر کمي مقاومت به خرج داده شود. در مقاله اي مربوط به سال 2016 وي اشاره مي کند که موش هاي ژاپني و ول حفار ترکمني کروموزوم Y خود را به طور کامل از دست داده اند. او اشاره مي کند که از بين رفتن ژن هاي کروموزوم Y يا ايجاد ژن هاي جديد روي آن مي تواند منجر به مشکلات باروري شود. در نتيجه همه اين اتفاقات ممکن است شاهد شکل گيري گونه هاي کاملا جديدي باشيم. مردان از بين خواهند رفت؟ حتي اگر کروموزم Y از بدن انسان ها ناپديد شود، لزوما اين معني را نخواهد داشت که مردها قرار است از بين بروند. حتي در گونه هايي که کروموزوم Y به طور کامل از بين رفته، نر و ماده هنوز براي توليد مثل لازم هستند. در اين شرايط، ژن تعيين کننده جنسيت به کروموزوم ديگري نقل مکان مي کند. يعني آن گونه صرف نظر از اينکه ديگر کروموزوم Y دارد يا خير، به بقاي خود ادامه مي دهد و توليد مثل انجام مي دهد. ولي کروموزوم جنسي که ژن تعيين جنسيت حالا روي آن قرار گرفته، همان مسيري را آغاز مي کند که ميليون ها سال پيش کروموزوم Y آغاز کرد: از بين رفتن تدريجي. نکته جالب در مورد بدن انسان اين است که اگرچه کروموزوم Y براي يک توليدمثل طبيعي مورد نياز است اما اکثر ژن هايي که حمل مي کند لازم نيستند اگر از تکنيک هاي توليدمثلي کمکي استفاده شود. اين يعني مهندسي ژنتيک به زودي قادر خواهد شد تا عملکرد ژن هاي کروموزوم Y را جايگزين کرده و اجازه دهد تا زوج هاي همجنس بتوانند باردار شده و يا حتي مردان آماده لقاح شوند. حتي در صورت امکان پذير شدن چنين حالتي هم بعيد است که انسان ها بخواهند راه طبيعي براي توليد مثل را کنار بگذارند و به مهندسي ژنتيک روي بياورند. البته که اين حوزه از بخش هاي بسيار پر بحث ژنتيکي است ولي نگراني ها چندان زياد نيست. هنوز نمي دانيم که کروموزوم Y آيا واقعا از بين مي رود يا نه. که حتي اگر اين اتفاق هم رخ دهد، مردها قرار نيست حذف شوند و روند طبيعي توليدمثل در انسان ها ادامه پيدا خواهد کرد. اگر هم جايي براي نگراني بود، حداقل 4.6 ميليون سال فرصت داريم تا راه حلي براي آن پيدا کنيم که به نظر زماني کافي است. همراهان عزيز، آخرين خبر را بر روي بسترهاي زير دنبال کنيد: آخرين خبر در تلگرام https://t.me/akharinkhabar آخرين خبر در ويسپي http://wispi.me/channel/akharinkhabar آخرين خبر در سروش http://sapp.ir/akharinkhabar آخرين خبر در گپ https://gap.im/akharinkhabar