برگزیده

منابع عظیم آب در زیر کویر لوت کشف شد

صدا و سيما

بروزرسانی 1400/06/14 - 20:45

صدا و سيما/ به گزارش خبرنگار اسپوتنيک در تهران، کامبيز مهدي‌زاده، مشاور عالي معاون علمي و فناوري رييس جمهور و مدير طرح توسعه نوآوري‌ها و فناوري‌هاي حوزه زمين‌شناسي، معدن و صنايع معدني گفت: براي نجات ايران از خشکسالي حداقل در کوتاه مدت تنها دو راه ممکن است، اول شيرين کردن آب دريا و انتقال آب به مناطقي که با مشکل کم‌آبي مواجه هستند، دوم استفاده از ظرفيت آب‌هاي ژرف. علت اينکه گفته مي‌شود تنها راه، بدين معني نيست که مديريت منابع آب را فراموش کنيم، چاه جديد حفر کنيم و همچنان بر کشاورزي سنتي تکيه کنيم! خير، بايد الگوهاي جديدي را در رأس برنامه‌هاي خود قرار دهيم.
متأسفانه در دهه‌هاي اخير حفر بي‌رويه چاه‌ها و احداث کارخانه‌هاي ذوب آهن و صنايعي که به مصرف آب زياد نيازمند هستند، بدون انجام مطالعات زمين‌شناسي و زيست محيطي و تنها با اصرار نمايندگان، براي اينکه تنها نشان دهند ميخواهند براي منطقه خود کاري انجام دهند مشکلات آبي زيادي را براي کشور ايجاد کرده است. اين صنايع بايستي در مناطق نزديک به آب ايجاد شوند، نه در استانهايي که دست به گريبان مشکل کم‌آبي هستند. همچنين متأسفانه عدم فرهنگ‌سازي در چند سال اخير، حذف برنامه‌هاي آموزشي و ساخت انيميشن‌ها در حوزه آب و محيط زيست و عدم ترويج فرهنگ استفاده صحيح از آب به خاطره‌ها پيوسته است و الگوي صحيح مصرف، فراموش شده است. بايستي مسائل را درست تعريف کرد و زبان مشترک بين وزارتخانه‌ها ايجاد کرد، آب هميشه مي‌تواند عنصر مناقشه در آينده نه چندان دور باشد و مي‌تواند ابزار و سلاحي براي تهديد کشور باشد. خشکسالي مي‌تواند بحران اجتماعي در کشور ايجاد کند. خشک شدن و کم‌آبي درياچه ها و تالاب هاي ايران عمدتاً محصول اثر انساني است، نه طبيعت!
خشکسالي و تغيير اقليم به يک معنا نيست، خشکسالي لزوماً محصول تغيير اقليم نيست، اين نوع نگاه که اين دو را، يکي فرض کنيم نشان‌دهنده عدم توجه به مباني علمي است. کشور در وضعيت خشکسالي است. اما اين بدين معني نيست که کشاورزي نکنيم، بايد کشاورزان را توانمند کرد، آن هم با ابزار فناوري و نوآوري.

وي ضمن تاکيد بر اين مهم که آب‌هاي ژرف مي‌توانند اميد ژرف کشور براي حل معضل کم‌آبي باشند افزود: چند سالي است که معاونت علمي و فناوري پيش‌قراول توجه به اين حوزه بکر در کشور شده و با همه ناملايمات و بعضاً سنگ‌اندازي برخي وزارتخانهها، با اقتدار و باور به کار خود ادامه مي‌دهد. در طي اين مدت بر اساس نتايج حاصل از مطالعات زمين‌شناسي و ژئوفيزيکي و تفسير داده‌هاي بدست آمده، اولين نقطه براي حفر چاه دسترسي به آب ژرف در دشت سيستان انتخاب گرديد آن هم در مکاني که اطلاعات زمين‌شناسي زيادي درباره آن وجود نداشت. با حفر چاه اکتشافي سيستان 1 با ژرفاي 3000 متر و خروج آب با فشار زياد و دماي 87 درجه سانتي‌گراد، اولين گام موفق در مطالعات نوين آب ژرف در کشور، توسط اين معاونت برداشته شد. در دومين گام، در اواخر سال 1398 چاه سيستان 2 حفر گرديد که نتايج حاصل از آن چشم انداز اميد وار کنندهاي براي منطقه ترسيم نمود.

آقاي دکتر کامبيز مهدي زاده پيرامون آبهاي ژرف بيان کرد: اين نوع آب‌ها در لايه‌هاي سنگي عميق قرار دارند. آب حاصل از ذوب برف‌ها در قله کوهها که عمدتاً در فواصل خيلي زياد از مخازن اين آبها واقع شده‌اند، با حجم زياد و سرعت کم از طريق شکستگي‌ها به درون زمين نفوذ کرده و به مخازن آب ژرف ميرسند.

با توجه به حجم بسيار زياد و کيفيت مناسب آب، اين مخازن آب ژرف از اهميت بسيار زيادي برخوردار بوده و در برخي از کشورها مورد بهره‌برداري قرار گرفته‌اند. به‌عنوان نمونه يکي از بزرگترين منابع آب ژرف در استراليا وجود دارد که بخش اعظم آب مورد نياز اين کشور را تأمين مي‌کند. زمين‌شناسان استراليا اين منبع آب ژرف را که گستره آن حدود يک چهارم مساحت استراليا را در بر گرفته و در منطقه‌اي مابين کيپ يورک در شمال شرقي استاليا، دابو در جنوب شرق و کوبرپدي در بخش مرکزي استراليا قرار دارد، شناسايي کرده‌اند. در اين منطقه، عميق‌ترين و بزرگترين حوضه آرتزين جهان به وسعت يک ميليون و هفتصد هزار کيلومتر مربع قرار دارد. عمق اين حوضه حدود 3000 متر بوده و دماي آب خروجي از آن بين 30 تا 100 درجه سانتيگراد تغيير مي‌کند. دانشمندان حجم ذخيره اين آبخوان را حدود 64 هزار و 900 ميليون مگا ليتر تخمين زده‌اند است. امروزه آب‌هاي ژرف گب (GAB: Great Artesian Basin) منبع اصلي تامين کننده آب شرب در استراليا محسوب ميشود.
نمونه ديگر ليبي است. کشور ليبي يکي از کم‌بارش‌ترين و خشکترين مناطق جهان است. حتي مکانهايي در آن وجود دارد که دهههاي متوالي رنگ يک قطره باران را به خود نديده‌اند. در آگوست سال 1984 عمليات ساخت بزرگترين سيستم آب‌رساني دنيا جهت انتقال آب ژرف کشف شده در بخش مرکزي ليبي آغاز شد. بيش از 30 ميليارد دلار در اين پروژه هزينه شده که مشکل کم آبي ليبي را حل کند. اما در جولاي سال 2011 با سقوط قذافي، ناتو شبکه لوله‌هاي اين رودخانه عظيم دستساز بشر را بمباران کرد و با اين حمله 70 درصد جمعيتي که براي زندگي و کشاورزي به اين آب وابسته بودند، از آن محروم شدند.
سفره آب زيرزميني اوگالالا که به آبخوان دشت‌هاي مرتفع هم معروف است يکي از مهم‌ترين منابع آب زيرزميني و کم‌عمق امريکا را تشکيل مي‌دهد. گستره اين آبخوان بزرگ بالغ بر 45 ميليون هکتار بوده و در زير بخش‌هاي وسيعي از 8 ايالت آمريکا (از داکوتاي جنوبي تا تگزاس) قرار گرفته است.

مشاور عالي معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري کوير لوت را منابع عظيم آب هاي ژرف در ايران دانسته و تاکيد کرد: با بررسي‌ها و مطالعات انجام شده، به عقيده اينجانب و پروفسور محمدرضا اسپهبد، منابع عظيم آب ژرف در زير کوير لوت وجود داشته و ميتوان در آينده نه چندان دور از اين منابع آبي عظيم ژرف بهره‌مند شد. اين آبها مي توانند در بعضي نقاط شور و در بعضي نقاط قابل شرب بوده و منبع پايان ناپذيري از آب را در دل کوير فراهم نمايند.