چرا فضانوردان به جای مداد، از «قلم فضایی» استفاده می‌کنند؟

ديجياتو

بروزرسانی 1399/05/17 - 15:45

چرا فضانوردان به جای مداد، از «قلم فضایی» استفاده می‌کنند؟

ديجياتو/ از يک نت‌برداري سريع گرفته تا خطاطي‌هايي که دل بيننده را مي‌ربايند، ما انسان‌ها معمولا نوشتن را دست کم مي‌گيريم. اما در فضا که قواعدي بسيار متفاوت از کره زمين وجود دارد، فضانوردان چطور قادر به نوشتن هستند؟ هرچه نباشد، گرانشي وجود ندارد که جوهر خودکار را پايين نگه دارد، بنابراين چطور مي‌توان سر و ته نوشت؟

اين سوالي است که از زماني که ايالات متحده و جماهير شوروي به دنبال رسيدن به فضا بودند،‌ ذهن بسياري را به خود مشغول کرده. يک شايعه وجود دارد که براساس آن، ايالات متحده ۱۲ ميليون دلار صرف ساخت قلمي کرد که برخلاف خودکارهاي عادي، مي‌تواند در فضا نيز کار کند. آن هم در حالي که شوروي صرفا به استفاده از مداد روي آورد.

اگرچه اين ماجرا به نظر واقعي مي‌رسد -بهرحال راهکارهاي ساده معمولا نتيجه بهتري نسبت به راهکارهاي پر هزينه مي‌دهند- اما تمام ماجرا دروغي بزرگ است.

در واقع هم شوروي و هم آمريکايي‌ها در پرواز‌هاي فضايي از مداد استفاده کردند. براي نخستين بار در پروژه جميني، دومين برنامه پرواز انسان به فضاي ناسا، بود که مدادها از طريق بندهاي کش‌سان به ديوار اتاق فرماندهي فضاپيما متصل شدند. فضانوردان از اين مدادها براي نوشتن گزارش‌هاي ماموريت، تحليل‌هاي بعد از ماموريت يا نت‌برداري راجع به پديده‌هاي مختلف روي کاغذ‌هاي مقاوم در برابر آتش استفاده مي‌کردند.

عموما در استفاده از اين مدادها مشکل خاصي به چشم نمي‌خورد، اما بهايي سنگين داشتند: ناسا در ازاي ۳۴ مداد مکانيکي که توسط شرکت Tycam Engineering Manufacturing در هيوستون ساخته مي‌شدند، بالغ بر ۴۳۸۲ دلار پرداخت، يعني هر مداد به قيمت ۱۲۸ دلار.

سرمايه‌گذاري روي قلم فضايي گرانش صفر

پاول فيشرِ مبتکر، کسي بود که با قلم‌هاي نوآورانه و استاندارد، گزينه‌هاي بيشتري در اختيار عموم مردم قرار داد. او که از وضعيت خودکارهاي معمولي در دهه ۱۹۵۰ ناراضي بود -خودکارهايي که کارتريج‌هاي مختلف داشتند و گاهي هم جوهر پس مي‌دادند- تصميم گرفت يک راهکار فراگير براي پر کردن مجدد جوهر ابداع کند که با اکثر قلم‌ها سازگاري داشت.

بعد او گام را فراتر گذاشت و راهکاري براي پر کردن مجدد از طريق جوهر روان‌وردي نيمه‌جامد يافت که باعث مي‌شد هنگام اعمال فشار بر کاغذ، جوهر از حالت ژلي خارج شده و تبديل به مايع شود. نيتروژن موجود در قلم هم کارتريج جوهر را تحت فشار قرار مي‌داد و باعث مي‌شد نوشتن در هر جهتي امکان‌پذير شود. اين ابتکار به نظر همچون گزينه‌اي ايده‌آل براي فضانورداني به نظر مي‌رسيد که در شرايط بي‌وزني فضا نيازمند نوشتن بودند. بنابراين فيشر ساخته خود را در سال ۱۹۶۵ ميلادي به ناسا نشان داد.

قلم‌ها و دغدغه امنيت
هنگام تست قلم‌ها، ناسا بايد حواسش به ماموريت آزمايشي و تراژيک آپولو ۱ در سال ۱۹۶۷ ميلادي مي‌بود که بعد از آتش‌سوزي در ماژول فرماندهي فضاپيما، به مرگ سه فضانورد منجر شد. اين آژانس فضايي آموخت که حتي يک جرقه کوچک در محيطي که ۱۰۰ درصد از اکسيژن تشکيل شده، مي‌تواند آتش‌سوزي گسترده‌اي را در پي داشته باشد. به اين ترتيب تمام مواد و اشياي مورد استفاده در فضاپيما، حتي قلم‌هايي که به نظر کارکردي فراتر از نوشتن صرف ندارند بايد به گونه‌اي تغيير مي‌کردند که براي سفر به فضا امن باشند.

جنيفر لواسر که وظيفه ايمن‌سازي تجهيزات فضانوردي کوچک را در ناسا برعهده دارد مي‌گويد: «ناسا اطمينان حاصل کرد هرچيزي که در فضاپيما جاي مي‌گيرد، به هيچ وجه خطرناک نباشد. در چنين اتمسفري، هر بار که جرقه‌اي کوچک زده شود، هرچيزي مي‌تواند نقش سوخت را براي آتشي ايفا کند که به سرعت گر مي‌گيرد.»

بعد از پشت سر گذاشتن تست‌هايي سخت‌گيرانه، ناسا تصميم به خريد ۴۰۰ قلم گرفت که هرکدام (با تخفيف ۴۰ درصدي) ۶ دلار قيمت داشتند. اين قلم‌ها در سال ۱۹۶۷ و براي ماموريت آپولو ۷ تهيه شدند و هم پيش‌نيازهاي امنيتي مورد نياز و هم پيش‌نيازهاي صرفه‌جويي در هزينه را داشتند. با هدف شخصي‌سازي آن‌ها براي سفرهاي فضايي، ناسا قلم‌ها را در پارچه‌هاي نايلوني ولکرو پيچيد تا به لباس فضانوردان بچسبند و دسترسي به آن‌ها آسان باشد.

از سوي ديگر جماهير شوروي هم تصميم گرفت تجهيزات نوشتار خود را به‌روزرساني کند. به اين ترتيب سازمان فضايي روسيه هم ۱۰۰ قلم و ۱۰۰۰ کارتريج از فيشر خريد تا از آن‌ها در پروازهاي فضاپيماهاي سايوز استفاده کند. تا پيش از اين، فضانوردان شوروي از مدادهاي روغني استفاده مي‌کردند.

چطور يک قلم ماموريت آپولو ۱۱ را نجات داد؟
قلم‌ها نه‌تنها اطلاعات مختلف را در فضا ثبت مي‌کردند، بلکه به فضانوردان در بلند شدن از روي سطح کره ماه نيز ياري رساندند. باز آلدرين، فضانورد شهير آمريکايي در کتاب خود تحت عنوان Magnificent Desolation مي‌نويسد که در ميانه ماموريت آپولو ۱۱ در سال ۱۹۶۹ و هنگام بلند شدن فضاپيما از روي سطح ماه، قادر به چرخاندن ماژول صعود نبوده است. مدارشکني که موتور را روشن مي‌کرد شکسته بود.

او هيچ ايده‌اي نداشت که بايد چه کند. کنترل ماموريت در هيوستون هم راه حلي نداشت. اما يکي از قلم‌هاي ساخته شرکت Duro Pen همراه با تکه‌اي کوچک از کيسه ولکرو در جيب روي شانه لباس فضانوردي بود. بعد از گذشت يک شب از بي‌خوابي و بي‌قراري، ايده‌اي نبوغ‌آميز به ذهن آلدين رسيد.

او متوجه شد مي‌تواند قلم را جايي قرار دهد که پيشتر مدارشکن قرار داشت. آلدرين در کتاب خود مي‌نويسد: «بهرحال بايد از روي کره ماه بلند مي‌شديم» و به اين اشاره مي‌کند که در شرايط دشوار چطور حتي اشياي به ظاهر ساده هم مي‌توانند به اتفاقي منحر به فرد منجر شوند.

آينده قلم‌ها در فضا
اگر مي‌خواهيد به تکه‌اي از تاريخ دسترسي داشته باشيد، همين حالا مي‌توانيد يکي از «قلم‌هاي فضانوردي اورجينال» را به قيمت ۵۹ دلار بخريد. اما آيا در آينده هم قلم‌ها ابزاري حياتي در فضا به حساب خواهند آمد؟ پاسخ به اين سوال مشخص نيست. لواسر راجع به فضانوردان حاضر در ايستگاه بين‌المللي فضايي مي‌گويد «آن‌ها به شکلي افراطي از لپ‌تاپ‌ها استفاده مي‌کنند و بنابراين کاملا محتمل است که در حال توليد الکترونيکي اکثر مستندات و ارسال‌شان از طريق ايمل باشند». اما برخي از آن‌ها هم ممکن است راهکارهاي سنتي را ترجيح داده و يادداشت‌هايشان را به صورت دستي بنويسند يا اصلا با قلم‌ها نقاشي کنند.

حتي اگر قلم‌ها ديگر به فضا فرستاده نشوند نيز، جايي ويژه در قلب حداقل يک فضانورد خواهند داشتند. باز آلدرين بدون ترديد حس مي‌کند که يک قلم منجر به نجات ماموريت آپولو ۱۱ شده است.