برگزیده

تنش در روابط تل‌آویو - پکن

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1404/06/30 - 23:51

دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

روابط از پیش تیره ‌شده بین اسرائیل و چین، پس از آنکه بنیامین نتانیاهو پکن را به اجرای «محاصره اطلاعاتی» علیه اسرائیل متهم کرد، متشنج‌تر شد. نتانیاهو با اذعان به اینکه اسرائیل به طور فزاینده‌ای در سطح بین‌المللی منزوی شده است، چین و قطر را به سازماندهی کمپین‌های ضد اسرائیلی در رسانه‌های اجتماعی متهم کرد.

«رینا باسیست» در گزارش دیروز شنبه در المانیتور نوشت، نتانیاهو هفته گذشته در وزارت امور خارجه در قدس با بزرگ‌ترین هیات قانون‌گذاران آمریکایی که تاکنون از اسرائیل بازدید کرده‌اند، دیدار کرد و گفت: «آنها در حال سازماندهی حمله‌ای به مشروعیت اسرائیل در رسانه‌های اجتماعی جهان غرب و ایالات‌متحده هستند. ما باید با آن مقابله کنیم و با تلاش‌های خود با آن مقابله خواهیم کرد». سفارت چین در تل‌آویو پنج‌شنبه گذشته در بیانیه‌ای این اتهام را رد کرد و گفت که پکن «از اظهارات نتانیاهو شوکه شده است».

این تبادل‌نظر تند، تغییر در روابط دیپلماتیک اسرائیل و چین را در دو سال گذشته نشان می‌دهد. طبق گزارشی از موسسه بروکینگز که در ژانویه ۲۰۲۴ منتشر شد، «پست‌ها و بحث‌های گسترده، فقدان کلی همدردی با امنیت اسرائیل را نشان می‌داد». با این حال، درحالی‌که ناظران سیاسی در اسرائیل اذعان دارند که این رژیم به هدف روبات‌های چینی آنلاین تبدیل شده است و خاطرنشان می‌کنند که برخی از مقامات چینی اظهارات ضد اسرائیلی منتشر کرده و از حماس حمایت کرده‌اند؛ برخی شک دارند که دولت چین تا آنجا پیش رفته باشد که کارزار رسانه‌های اجتماعی علیه اسرائیل را سازماندهی، تامین مالی یا هدایت کند.

«گالیا لاوی»، معاون مدیر مرکز سیاست اسرائیل و چین در بنیاد دایان و گیلفورد گلیزر، به المانیتور گفت: «برای من مشخص نیست که نتانیاهو بر چه اساسی این اتهام را مطرح کرده است». ایالات متحده در حال حاضر درگیر یک جنگ تجاری شدید با چین است و تعرفه‌های واردات چین را به ۳۰درصد افزایش داده و تهدید به افزایش آنها کرده است. در ژوئن ۲۰۲۳، نتانیاهو قصد خود را برای سفر به چین در اواخر سال اعلام کرد که سومین سفر او از سال ۲۰۱۷ به شمار می‌رفت. نزدیکان نتانیاهو در آن زمان گفتند که او به دولت بایدن علامت داده است که اسرائیل جایگزین‌هایی برای همکاری‌های استراتژیک دارد. پس از حمله حماس، این سفر به حالت تعلیق درآمد.

دیگر تحلیلگران معتقدند که اظهارات نتانیاهو ممکن است تلاشی برای تلافی موضع پکن در طرفداری از فلسطین باشد. به عنوان مثال، در فوریه ۲۰۲۴، چین به دیوان بین‌المللی دادگستری گفت که استفاده از زور توسط فلسطینی‌ها برای «مقاومت در برابر ظلم خارجی» یک «حق مسلم» است. این بیانیه در تیتر اخبار دنیا قرار گرفت. یک نظرسنجی که در آوریل ۲۰۲۴ توسط موسسه مطالعات امنیتی منتشر شد، نشان داد که ۵۴درصد از اسرائیلی‌ها چین را یک کشور متخاصم یا غیردوست می‌دانند که نشان می‌دهد نتانیاهو ممکن است از این احساسات ضد چینی برای جلب نظر رای‌دهندگان و تقویت تصویر خود در داخل سوءاستفاده کرده باشد.

لاوی خاطرنشان کرد که در نظرسنجی‌های انجام شده توسط مرکز سیاستگذاری او قبل از حمله حماس، بسیاری از اسرائیلی‌ها نسبت به چین بی‌طرف بودند یا حتی آن را دوست خود می‌دانستند. لاوی گفت: «این وضعیت پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ کاملا تغییر کرد، به طوری که اکنون اسرائیلی‌ها چین را دشمن خود می‌دانند؛ کشوری در همان اردوگاهی که از دشمنان اسرائیل حمایت می‌کند».

سرمایه‌گذاری‌های چین در اسرائیل
روابط دوجانبه بین اسرائیل و چین در دو سال گذشته به طور قابل‌توجهی بدتر شد، اما در سال ۲۰۱۹، زمانی که اسرائیل به درخواست ایالات متحده، کمیته‌ای را برای بررسی سرمایه‌گذاری خارجی در تل‌آویو تاسیس کرد، روابط رو به سردی گذاشت. در دو دهه گذشته، چین سرمایه‌گذاری‌های زیادی در شرکت‌های فناوری پیشرفته اسرائیل و همچنین زیرساخت‌ها، عمدتا در بنادر اسرائیل انجام داده است.

گزارش سال ۲۰۲۱ «موسسه مطالعات امنیت ملی» نشان داد که شرکت‌های چینی بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۲۰، تعداد ۴۵۰ معامله، شامل سرمایه‌گذاری و خرید، در اسرائیل انجام داده‌اند. به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۴، گروه «برایت فوود» چین، شرکت «تنووا»، یکی از شرکت‌های فعال در فرآوری مواد غذایی اسرائیل را خریداری و در سال ۲۰۲۱، شش سال پس از برنده شدن در مناقصه، «گروه بین‌المللی بندر شانگهای»، بهره‌برداری از بندر تجاری خلیج حیفا را آغاز کرد. چین همچنین در آزمایشگاه‌های نوآوری در موسسه فناوری اسرائیل «تکنیون» و دانشگاه تل‌آویو سرمایه‌گذاری کرد. در سال ۲۰۱۳، دانشگاه تل‌آویو قراردادی با دانشگاه «تسینگهوا» برای تاسیس یک مرکز تحقیقاتی مشترک با تامین مالی پکن به مبلغ ۳۰۰‌میلیون دلار امضا کرد. یک سال بعد، «تکنیون» با دانشگاه «شانتو» برای تاسیس یک مرکز تحقیقاتی مشترک در منطقه گوانگدونگ با هزینه ۱۵۰‌میلیون دلار توافق کرد.

لاوی خاطرنشان کرد که بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۲، شرکت‌های چینی در مناقصات زیرساخت‌های عمومی با ارزش بالا، نسبت به هر کشور خارجی دیگری، شرکت کرده و برنده شده‌اند. دولت‌های ترامپ و بایدن بارها به مقامات اسرائیلی در مورد سرمایه‌گذاری‌های حساس استراتژیک چین در سرزمین‌های اشغالی هشدار داده‌اند. بررسی دقیق کمیته در سال ۲۰۱۹ منجر به کاهش شدید سرمایه‌گذاری چین در اسرائیل شد که از ۷۲‌میلیون دلار در سال ۲۰۱۸ به تنها ۴۵‌میلیون دلار در سال ۲۰۲۰ کاهش یافت. با این وجود، با کاهش سرمایه‌گذاری چین در اسرائیل، صادرات چین به اسرائیل همچنان در حال افزایش است درحالی‌که صادرات اسرائیل به چین کاهش یافته است. در سال ۲۰۲۴، واردات اسرائیل از چین به رکورد ۱۳.۵۳‌میلیارد دلار رسید که ۱۹.۸ درصد نسبت به ۱۱.۲۹‌میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ افزایش نشان می‌دهد. در مقابل، صادرات اسرائیل به چین در سال ۲۰۲۴ به ۲.۷۵۹‌میلیارد دلار رسید که نسبت به ۳.۲۹۹میلیارد دلار در سال قبل از آن کاهش نشان می‌دهد. این اعداد اکنون در نوسان هستند: در ژوئن ۲۰۲۵، اسرائیل ۱.۸۷‌میلیارد دلار کالا به چین صادر کرد که در مقایسه با ژوئن ۲۰۲۴، افزایشی ۲۲۷ درصدی را نشان می‌دهد.

لوی گفت که تا اکتبر ۲۰۲۳، پکن مراقب بود که روابط سیاسی با اسرائیل را از روابط اقتصادی و تجاری جدا کند. چین همیشه از آرمان فلسطین حمایت کرده است. این کشور روابط محکمی با سازمان آزادی‌بخش فلسطین داشته، حق فلسطینیان را برای تعیین سرنوشت و تشکیل کشور به رسمیت شناخته و مشروعیت انتخابات غزه که حماس را در سال ۲۰۰۶ به قدرت رساند، به رسمیت شناخته است. پکن همچنین از سیاست‌های اسرائیل در کرانه باختری و طرح شهرک‌سازی آن انتقاد کرده است. با این حال، چین همچنان سرمایه‌گذاری‌های زیادی در بازار اسرائیل انجام داده است.

از زمان حمله حماس، پکن تلاش کرده است تا خود را به عنوان یک میانجی صلح در خاورمیانه معرفی کند و خواستار آتش‌بس فوری در غزه و ایجاد یک کشور فلسطینی شده است. در روزهای اول پس از حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳، به ابتکار پکن، تماس‌های دیپلماتیک بین اسرائیل و چین به حداقل کاهش یافت، اما برخی اتفاقات باعث شد تا پکن سطح تعامل خود را دوباره ارزیابی کند. در ماه‌های اخیر، چین تلاش‌هایی برای احیای گفت‌وگوهای پیش از سال ۲۰۲۳ انجام داده است. انتصاب یک دیپلمات حرفه‌ای آشنا با خاورمیانه، شیائو جونژنگ، به عنوان سفیر در اسرائیل در دسامبر ۲۰۲۴، نشان‌دهنده تغییر استراتژیک پکن با هدف بهبود روابط با اسرائیل بود. این بدان معنا نیست که پکن از انتقاد از اسرائیل دست کشیده یا لفاظی‌های ضد اسرائیلی خود را تغییر داده است، اما نشان می‌دهد که نظام سیاسی چین می‌خواهد روابط به وضعیتی بازگردد که در آن سیاست و اقتصاد جداگانه مدیریت شوند.