ایران در آستانه تغییر پارادایم؟

روزنامه سازندگی/متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
مناظره باهنر و شکوریراد درباره مسیر آینده کشور
مناظره اخیر میان محمدرضا باهنر، چهره مطرح اصولگرا و علی شکوریراد، چهره اصلاحطلب و دبیرکل حزب اتحاد ملت با عنوان «ایران در آستانه تغییر پارادایم؟» فرصتی را فراهم کرد تا دو روایت متفاوت از شرایط امروز ایران رودرروی یکدیگر قرار گیرند. روایاتی که هرچند از دو اردوگاه سیاسی متفاوت میآید اما در یک نقطه کلیدی به هم میرسند، اینکه ادامه روشهای گذشته دیگر کارساز نیست.
باهنر در این گفتوگو و در آغاز سخنان خود گفت: «جامعه امروز با جامعه دهه ۶۰ یا۷۰ فرق کرده است. آن زمان وقتی قانونی میگذاشتیم، مردم یا قبول میکردند یا نهایتا در خفا اعتراض میکردند. اما امروز شرایط متفاوت است. مردم در شبکههای اجتماعی حرفشان را میزنند، اعتراض میکنند و حتی مقاومت نشان میدهند». او تأکید کرد که اداره کشور صرفا با ابزار اجبار دیگر ممکن نیست و با یادآوری تجربه ممنوعیت ویدئو و ماهواره گفت: «امروز همان ابزارها در دسترس نوجوانان است. این تجربه نشان میدهد که روشهای حکمرانی باید تغییر کند. نمیشود فقط با ممنوعیت و اجبار جامعه را کنترل کرد». وی درباره مسائلی مانند حجاب اجباری و فیلترینگ اینترنت نیز هشدار داد که «با زور نمیتوان این مسائل را حل کرد. باید راهحلهای نرمتر، فرهنگیتر و متناسب با زمان پیدا کنیم. اگر فقط به اجبار تکیه کنیم، نتیجه معکوس خواهد داد». باهنر در ادامه گرچه همچنان حفظ نظام را اصل دانست اما افزود: «حفظ نظام هم بدون انعطاف و روزآمدی ممکن نیست. ما باید واقعیتهای اجتماعی را ببینیم و خود را با آنها تطبیق دهیم».
در مقابل، شکوریراد تصویری تندتر و تلختر ارائه کرد و در پاسخ به باهنر گفت: «اینکه آقای باهنر میگوید اجبار دیگر جواب نمیدهد، درست است اما مسأله عمیقتر از این حرفهاست. ما با یک بنبست سیاسی مواجهیم». وی توضیح داد: «اصلاحطلبان همیشه کوشیدهاند در چارچوب نظام، تغییر ایجاد کنند اما هر بار موانع سنگینی جلویشان گذاشته شده است. نتیجه این شده که بخش بزرگی از جامعه دیگر امیدی به اصلاحات تدریجی ندارد و این خطرناک است».
شکوریراد بر ناکارآمدی سیاستها در حوزه آزادیهای اجتماعی تأکید کرد و افزود: «وقتی جوان امروز میبیند در سادهترین مسائل زندگیاش هم محدودیت دارد، طبیعی است که فاصلهاش با حکومت زیاد میشود. ادامه این سیاستها، جامعه را به سمت شکافهای عمیقتر میبرد». او در ادامه به نمونههایی از انکار واقعیتها در سالهای گذشته اشاره کرد و گفت: «وقتی واقعیتها را انکار کنید، روی سر شما آوار میشود. در گذشته واقعیتهایی انکار شد و امروز آثار آن گریبانگیر کشور است. بعضی از برگهایی که در دست داشتیم، سوخته و بسیاری از فرصتها از دست رفته است». او با انتقاد از مواضع دولت سیزدهم افزود: «آقای رئیسی میگفت، برنامه ما این است که تحریمها را نادیده بگیریم؛ میگفتند، قطعنامهها کاغذپاره است و تحریمها هیچ تأثیری بر اقتصاد ما ندارد. این همان نگاه اشتباهی است که هزینههای سنگینی بر کشور تحمیل کرده است». به گفته او، بیاعتنایی به فشارهای بینالمللی و اتکا به شعار، ایران را از فرصتهای مهم دیپلماتیک محروم کرده و باعث شده، مشکلات اقتصادی عمیقتر شود. او در ادامه هشدار داد که بدون اصلاحات ساختاری و جدی، کشور نمیتواند از بحرانهای پیشرو عبور کند: «مشکل فقط در حوزه فرهنگ یا اینترنت نیست بلکه در ساختار سیاسی ماست. باید بپذیریم که این ساختار نیاز به تغییر دارد».
مباحث مطرح شده در این مناظره نشان داد که حتی در دو سوی طیف سیاسی نیز بر سر یک واقعیت توافق وجود دارد اینکه ادامه روشهای گذشته دیگر پاسخگوی شرایط امروز ایران نیست و چه در سطح سیاستهای اجرایی و چه در ساختارهای کلان سیاسی، ناگزیر باید به دنبال رویکردهایی متفاوت بود. با این تفاوت که باهنر تغییر را بیشتر در سطح سیاستهای اجرایی و روشهای نرمتر میبیند، حال آنکه شکوریراد معتقد است، ساختار سیاسی اساسا دچار انسداد شده و بدون اصلاحات جدی، خروجی متفاوتی حاصل نخواهد شد.