۷ رکورد در رکود بورس

دنياي اقتصاد/متن پيش رو در دنياي اقتصاد منتشر شده و انتشار آن به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

محمد‌امين خدابخش/ روزهاي نزولي بازار سهام ادامه دارد و هر روز رکوردي جديد در مسير رکود ثبت مي‌شود. ارزش دادوستد سهام اين روزها به کمترين رقم طي دو سال گذشته کاهش يافته است و در مقابل شاهد سنگين‌تر شدن صفوف عرضه هستيم. در اين شرايط حقيقي‌ها همچنان فروشنده‌اند و در مقابل شاهد افزايش اقبال به صندوق‌هاي معامله‌پذير هستيم. رکوردهاي ديگر بورس تهران کدامند؟
 
روز يکشنبه روز رکوردشکني معکوس بازار سرمايه بود. در اين روز قوانيني مانند دامنه نوسان نامتقارن در کنار ساير موانع پيش روي افزايش قيمت‌ها سبب شد تا ارزش معاملات خرد بازار سرمايه به محدوده ۱۷ فروردين سال ۹۸ بازگردد.  در اين روز ارزش صف‌هاي خريد به حدود ۷۶ ميليارد تومان رسيد و صفوف فروش نيز به ۶۲۶۰ ميليارد تومان رسيد.«به عقب برنمي‌گرديم» جمله‌‌اي که در اثناي انتخابات رياست جمهوري سال ۹۶  به شدت مورد توجه قرار گرفت و حتي براي مدتي پيش از روز راي‌گيري و در بحبوحه هيجانات انتخاباتي به ترند برخي شبکه‌هاي اجتماعي بدل شد. انتخابات برگزار شد. رئيس‌جمهور با ۲۳ ميليون و اندي هزار راي مجددا به مقام رياست جمهوري رسيد و همه انتظار داشتند در دور دوم سکانداري، کشتي اقتصاد کشور در نهايت اگر نگويم به ساحل آرامش مي‌رسد حداقل اميدي براي رسيدن به آن داشته باشد. با  اين حال ورق برگشت و با فروکش کردن خوش‌بيني‌ها به گشايش‌هاي برجامي راه براي داشتن نگاهي منطقي‌تر به برجام هموار شد. قرار بود «آنچنان رونق اقتصادي ايجاد شود که مردم ديگر احتياجي به اين ۴۵ هزار تومان نداشته باشند.»  

 از آن زمان تاکنون آنچنان روياي رونق اقتصادي در سايه فشار تحريم‌ها و نارسايي‌هاي نظام تصميم‌گيري کلان دور از دسترس شد که همان ۴۵ هزار تومان هم به لطف کاهش ارزش پول ملي بودن يا نبودنش فرق چنداني نمي‌کرد. البته هدف از اين گزارش تحليل خلف وعده دولت و تمامي آنچه در اين چهار سال دوم از دولت حسن روحاني بر ايران و ايراني گذشته نيست. در واقع در طول سال‌هاي اخير آنقدر اتفاق‌هاي ريز و درشت قابل پيشگيري در کشور افتاده که حتي فهرست کردن آنها هم ديگر نه دردي از کسي دوا مي‌کند و حتي اگر دوا کند هم به دليل طولاني بودن فهرست کسي وقت و حوصله پرداختن به آن را ندارد. بنابراين آنچه در اين گزارش خواهيد خواند در مورد عقبگرد غير منطقي شرايط و نه قيمت‌ها در بورس تهران است. بازار سرمايه طبق روال  ماه‌هاي اخير، در روز گذشته نيز شاهد کاهش دسته‌جمعي قيمت‌ها در بورس و فرابورس بود. در اين روز نماگر اصلي بازار سهام به ميزان ۷۳/ ۰ درصد ديگر عقب نشست تا افت قابل پيش‌بيني اين شاخص بورسي به محدوده يک ميليون و ۲۲۴ هزار واحد نيز به آساني رقم بخورد. اين سطح از شاخص کل بورس قبل از اين نيز بارها بين خريداران و فروشندگان بازار دست به دست شده است و از اين جهت افت ۹ هزار واحدي دماسنج بازار اتفاقي نيست که به خودي خود ارزش خبري چنداني داشته باشد. مشکل اما جايي شروع مي‌شود که از سطح تحولات در بازار سهام اندکي پيش‌تر برويم.

رکورد ۲ ساله رکود جابه‌جا شد
روز گذشته را شايد بتوان روزي بسيار غيرمعمول براي بازار سرمايه تلقي کرد. در اين روز  ارزش معاملات بورس تهران با سقوط به سطح ۶۹۵ ميليارد تومان کمترين رقم ارزش معاملات در۲۰ ماه اخير را به ثبت رساند.  اين‌طور که به نظر مي‌آيد ارزش معاملات هم در بورس و هم در فرابورس طي هفته‌هاي اخير در مارپيچي گير افتاده که برون‌رفت از آن حداقل در شرايط فعلي با اين نحوه مديريت در مدت زماني نامعلوم ميسر خواهد شد. همان طور که در گزارش‌هاي اخير نيز به آن اشاره شد تغييرات بي‌پشتوانه کارشناسي و اعمال نظرهاي سليقه‌اي در يک سال گذشته شايد بيش از هر عامل سياسي و مشخصا تحريمي ديگري توانسته بر روند معاملات در بازار سرمايه اثر منفي بگذارد.  در طول اين مدت بورس و فرابورس هم ماجراهاي گوناگون قيمت‌گذاري دستوري را تحمل کرده‌اند و هم تصميمات خلق‌الساعه مديران بورسي را که هر کدام به نحوي بر ريسک قانون‌گذاري در بازار افزوده تاب آورده‌اند. همه اين رويدادها در حالي روي داده که هيچ يک از تصميم‌سازان هيچ هزينه‌اي بابت تصميمات غلط خود پرداخت نکرده‌اند. سرمايه‌گذاران بورسي اما بر خلاف اين گروه هزينه‌هاي گزافي را متحمل شده‌اند که زيان مالي تنها يکي از آنها است. در واقع طي ماه‌هاي اخير عوامل متعددي نظير دامنه نوسان، حجم مبنا، حمايت‌هاي دستوري بي‌مورد که موجب تعديل نشدن به موقع قيمت‌ها شده و چندين و چند عامل ديگر که آخرين آن همين نامتقارن کردن دامنه نوسان و افزايش نصاب سرمايه‌گذاري صندوق‌هاي با درآمد ثابت بوده، موجب شده از روشن شدن تکليف سرمايه‌گذاران در بازار سرمايه جلوگيري شود.  همين بلاتکليفي به عاملي کليدي بدل شده تا ارزش معاملات هر روز نسبت به روز گذشته بيشتر کاهش پيدا کند و سرمايه به‌عنوان ترسو‌ترين متغير در اقتصاد کشور راه  خود را به سمت مقاصد کم ريسک‌تر تغيير دهد.

نامتناسب بودن داده‌ها
ثبت چنين رقمي براي ارزش داد و ستدهاي بازار سهام از تاريخ ۱۷ فروردين‌ماه سال ۹۸ بي‌سابقه بوده؛ عمق فاجعه اما زماني مشخص‌تر مي‌شود که بدانيم آن زمان در کانال دلار ۱۳هزار توماني بوده و هم‌اکنون در محدوده ۲۴  هزار تومان خريد و فروش مي‌شود. در آن زمان کل ارزش بازار سرمايه ۸۵۳ هزار ميليارد تومان بود و هم‌اکنون مجموع اين رقم براي بورس و فرابورس حدودا ۶ هزار هزار ميليارد تومان است. مقايسه همه اين اعداد و ارقام نشان مي‌دهد که رقم خريد و فروش سهام در بازار ياد شده ‌اکنون قرابت معنايي با واقعيت‌هاي موجود بازار سرمايه ندارد. معاملات روز گذشته در بازارهاي مالي کشور در شرايطي خاتمه يافته که ارزش کل معاملات خرد بازار تنها ۰۲/ ۰ درصد ارزش بازار بوده؛ با اين حال رقم ياد شده در تاريخ ۱۷ فروردين ۹۸، ۱/ ۰ درصد بوده است.  اين‌طور که بررسي اعداد و ارقام نشان مي‌دهد تا زماني که عزم سکانداران بازار سرمايه در حفظ وضعيت موجود و عدم تلاش براي متعادل کردن معاملات ادامه دارد، نمي‌توان انتظار داشت که بازار سرمايه با واقعيات موجود سازگار شود و نه به رونق بلکه حداقل به شرايط عادي بازگردد.

جلو زدن صندوق‌ها از حقيقي‌ها
براساس آنچه در گزارش روز يکشنبه نيز به آن اشاره شد، طي روزهاي اخير ارزش معاملات خرد بورس تهران در شرايطي به ارزش معاملات خرد صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري نزديک شده که ارزش خالص خريد حقوقي در معاملات سهام به ارزش معاملات خرد صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري قابل معامله (ETF) هر روز نزديک و نزديک‌تر شده است.

همان طور که در اين گزارش نيز اشاره شد افزايش ارزش معاملات اين صندوق‌ها در شرايط آرامش بازار و تعادل در قيمت‌ها مي‌تواند خبري مثبت براي بازار و گواهي بر افزايش حجم سرمايه‌گذاري غيرمستقيم باشد.  اما مشکل از جايي شروع مي‌شود که بدانيم رکود معاملات مستقيم سهام و نبودن بازار رقيب براي بورس در شرايط فعلي به اين وضعيت دامن زده است. روز يکشنبه در شرايطي ارزش معاملات اين صندوق‌ها به مرز ۹۸۶ميليارد تومان رسيد که کل ارزش معاملات خرد بورس از ۶۹۵ ميليارد تومان نيز فراتر نرفت. اين وضعيت که به طور کلي امري عجيب براي بازار سرمايه محسوب مي‌شود دست کم در طول ۶۰ روز کاري اخير کاملا بي‌سابقه است و حکايت از عمق بحران حاکم بر معاملات در ميان سهامداران خرد دارد. همه اينها به کنار حتي اگر ارزش معاملات خرد همه تابلوهاي فرابورس و بازار پايه را هم به اين رقم اضافه کنيم، باز مجموع ۹۲۴ ميليارد توماني اين رقم به ارزش معاملات ۹۸۶ ميليارد توماني ياد شده نمي‌رسد.

سنگين‌ترين صف‌هاي فروش

جميع اين شرايط سبب شد تا کارنامه بازار سرمايه در روز معاملاتي قبل با صف‌هاي فروش سنگين خاتمه پيداکند. اين بازار نيز در روز گذشته شاهد ثبت يک رکورد جديد بود. صفوف فروش ۶۲۶۰ هزار ميليارد توماني بورس در روز گذشته در شرايطي به ثبت رسيد که بازار سهام از ابتداي سال تا کنون چنين ارقامي را شاهد نبوده است. در اين روز ۹۵ درصد از کل نمادهاي قابل معامله در صف فروش قفل شده بودند. البته  توجه به اين نکته نيز ضروري است که از ابتداي به کارگيري دامنه نوسان تا پايان معاملات روز يکشنبه اين دومين رکورد صف فروش در بورس است. رتبه نخست همچنان به روز نهم اسفندماه اختصاص دارد که در آن رقم ۶۶۸۳  ميليارد تومان براي صف‌هاي فروش به ثبت رسيده است.

نحيف‌ترين صف‌هاي خريد
در آن روي سکه خريد و فروش در بازار سهام، صف‌هاي خريد کم‌جان قرار داشت. روز گذشته در حالي خاتمه يافت که همچون روز شنبه فقط «سدشت» در بورس صف خريد بود. در تمامي تابلوهاي فرابورس نيز تعداد صف‌هاي خريد از انگشتان دو دست فرا تر نمي‌رود.  در اين روز ارزش کل صفوف خريد در بازار از ۷۶ ميليارد تومان فراتر نرفت.  

يک ماه با ۲ روز سبز
به نظر مي‌آيد که همين عامل مي‌تواند به تنهايي نشان دهد که چرا به رغم همه کارهايي که براي بهبود اوضاع در بازار سرمايه انجام شده  بازار سرمايه از ابتداي سال تا کنون تنها در دو روز شاهد سبزرنگ شدن شاخص بورس بوده است. اين اعداد و ارقام طي روز گذشته در حالي به ثبت رسيد که دامنه نوسان نامتقارن بازار که از ۲۵ بهمن ماه تاکنون ۲- و ۶ + بود، از ابتداي ماه بعد به ۳- و ۶+ تغيير خواهد کرد.  اين خبر که به عنوان تغييري مثبت به بازار مخابره شد، نتوانست در روزمعاملاتي اخير بر جهت بازار اثري مثبت داشته باشد. بسياري بر اين باورند که دامنه نوسان نامتقارن به عنوان بزرگ‌ترين عامل رکود بورس در روزهاي گذشته بايد به سرعت حذف شود . اين بخش از فعالان بازار در شرايط کنوني سردرگم هستند که به‌رغم آنکه نزد تمامي مسوولان بازار اين نوع از محدود کردن قيمت‌ها مقبوليت ندارد، چطور ممکن است که اين سياست همچنان ادامه يابد. پرواضح است که تداوم وضع موجود سبب شده تا در اين بازار تر و خشک با هم بسوزند و منفي شدن ديدگاه‌ها نسبت به کليت بازار سرمايه راه را براي افزايش تقاضا در نمادهاي ارزنده بازار نيز ببندد.

چله‌نشيني فروش حقيقي

نکته آخر در خصوص بازار اين روز اما طولاني شدن تدوام خروج پول حقيقي از بازار سهام بود. در اين روز اگر خروج ۳۳۴ ميليارد توماني پول حقيقي از بازار را در کنار ساير عوامل بگذاريم به اين نتيجه مي‌رسيم که با در نظر نگرفتن معاملات سه شنبه هفته گذشته که به لطف خبر اوراق بدهي ۲۴ هزار ميليارد توماني خالص خريد حقوقي را در اين روز مثبت کرده بود بازار سهام ۴۰ روز است که به نظاره خروج پول حقيقي نشسته است. اين در حالي است که تا پيش از اين هيچ کس با توجه اوضاع خوب بازارهاي جهاني و روند رو به رشد ارزش فروش در بسياري از شرکت‌ها انتظار ثبت چنين اعدادي را در بازار سرمايه نداشت.  در طول اين مدت ۱۹ هزار ميليارد تومان از دارايي سرمايه‌گذاران خرد از بورس خارج شده است.

دامنه وسيع قرمزپوشي سهام
اين روزها شايد فرقي نداشته باشد چه سهامي در پرتفوي سهامدار وجود دارد. سهام ارزنده و غيرارزنده بدون استثنا هر روز شاهد افت قيمت است و به‌عبارتي تر و خشک با هم مي‌سوزند.

---

بازار

---

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar