چند واژۀ فارسی در ترکی استانبولی

 فرهاد قربان‌زاده، پژوهشگر زبان فارسی در نوشتاری به واژه‌های فارسی در زبان ترکی استانبولی پرداخته و نوشته اشت: «آنچه در پی می‌آید بخشی از پژوهشی ناتمام دربارۀ واژه‌های فارسی در ترکی استانبولی است. نگارنده تاکنون حدود ١۴۰۰ واژۀ فارسی در ترکی استانبولی یافته‌است. در اینجا حدود ١۴۰ واژه، یعنی ده درصد از این واژه‌ها، را آورده‌ام. برای گردآوری این واژه‌ها از فرهنگ‌های ترکی استانبولی بهره برده‌ام:

آب: ab

آباد: abat

آبدان: avadanlık

آبدست (وضو): abdest

آبنوس: abanoz (به‌واسطۀ فارسی از یونانی: ʰébenos)

آبیا: ayva «آبدار»

آتش: ateş

آتشین: ateşin

آخور: ahır

آخوند: ahund

آرام: aram

آرزو: arzu

آرسنیک (< زرنیخ): arsenik

آزاد: azat

آزاده: azade

آزار: azar

آسال (ضروری، اساسی): asal

آسایش: asayiş

آستانه: asitane

آستر: astar

آستراخان (نام خاص): astragan

آسمان: asuman

آسوده: asude

آش: aş (مترادف با واژۀ فارسی و برگرفته از ریشۀ ترکی āş به معنی «خوردن»)

آشفته: aşifte

آشکار: aşikâr

آشنا: aşina و aşna fişne

آشیان: aşiyan

آغاز: ağız

آغش (آغشتن): aguş

آفتاب: afitap

آفرین: aferin

آگاه: agâh

آلایش: alayiş

آلوچه: alıç

آماج (فارسی؟): amaç

آماده: amade

آواره: avare

آواز: avaz

آویزه (گوشواره): avize

آه و زار: ahuzar

آه: ah

آهار: ahar

آهسته: aheste

آهنگ: ahenk

آهو: ahu

آینه: ayna

آیین: ayin

ابریشم: barçın (مترادف با ابریشمِ فارسی)

اسفند: apsent

امرود: armut

انبار: ambar

باج: baç

باجه (پنجره، دریچه): baca

باد: bad

بادام: badem

بادآورد: bedava

باده: bade

باران: baran

بارگیر: beygir

باری (یک بار): bari

بازرگان: bezirgân

بازو: bazu

باغ: bağ

باغچه: bahçe

باغچه‌بان: bahçıvan

بالا: balâ

بام (نام‌آوا): bam teli

بانو: banu

ببر: böbürlen[mek]

بتر (= بدتر): beter

بخت: baht

بختیار: bahtiyar

بخش: bağış «بخشش»، bahş

بخشش: bahşiş

بخوردان: buhurdan

بد: bet

بدبخت: bedbaht

بدبین: bedbin

بدخواه: bedhah

بددعا (فارسی + عربی): beddua

بدنام: bednam

بر (بن فعل بردن): ber

برابر: beraber

برادر: birader

برباد (دادن): berbat

برجسته: berceste

برخوردار: berhudar

بردوام: berdevam

بردوش (= خانه‌بردوش): berduş

برطرف (فارسی + عربی): bertaraf

برکمال (بر + کمال): berkemal

برگزار: bergüzar

برمعتاد (فارسی + عربی): bermutat

برنز: bronz (از ایتالیایی، از فرانسوی، از فارسی، بسنجید با برنج «نوعی فلز»)

برهوا (فارسی + عربی): berhava

بریان: biryan

بزازستان (بازار بزازها): bedesten

بزم: bezm

بستان: bostan

بسته: beste

بکروی (= بَکرایی، به معنی «نوعی میوه»): bekri «الکلی»

بلغور: bulgur

بلکه (عربی + فارسی): belki

بلند: bülent

بن (= دانه، بسنجید با بنشن و بنکدار): ben

بنده: bende

بنک (= دانه، بسنجید با بنشن و بنکدار): benek

بو: bu

بورانی: borani (شاید از بغراخانی)

بورک (بوره + ـَ‌ک): börek (بسنجید با بغرا)

بوزه: boza (مترادف با بوزه و بخسُم)

بوسه: buse

بون‌بار (از بون به معنی «روده» [برهان قاطع]): bumbar «مدفوع»

به (حرف اضافه): be

به هر: beher

بهادر: bahadır (مترادف با بهادرِ فارسی)

بهار (شکوفه، بسنجید با بهارنارنج): bahar

بهار: bahar

بهانه: bahane

به‌جایش (به‌جای آن / او): becayiş

به‌خصوص (فارسی + عربی): bahusus

بهره: behre

بهشت: bihişt

به‌همه‌حال (فارسی + عربی): behemehal

بی ـ: bi

بی‌تاب: bitap

بیچاره: biçare

بی‌خبر (فارسی + عربی): bihaber

بیزار: bizar

بیسُراک (شتر جوان، الاغ [برهان قاطع]): beserek

بی‌طرف (فارسی + عربی): bitaraf

بی‌علاج (فارسی + عربی): biilaç

بی‌کس: bikes

بیگانه: bigâne

بیل: bel

بیمار: bimar

بی‌نماز: beynamaz

بینی: bini

بیهوده: beyhude